ZAGRODA - MUZEUM WSI MARKOWA
Towarzystwo Przyjaciół Markowej
„Piątek przed Niedzielą Palmową”.
„Idzie nam tu, idzie,
Ta kwietna niedziela,
Będziemy witali
Pana Zbawiciela….”
W dniu 8 kwietnia odbyły się miłe spotkania z dziećmi z przedszkoli w Markowej. Panie z Towarzystwa Przyjaciół Markowej i z Koła Gospodyń Wiejskich zostały zaproszone do pokazów sporządzania tradycyjnych palm wielkanocnych. Nie brakowało gałązek kłokoczki, wierzbowych „bazi”, trzciny, jałowca, forsycji , bukszpanu oraz kwiatków z kolorowych bibuł. Dzieci wybierały gałązki i kwiatki, wspólnie komponowałyśmy palmy. Uśmiechnięte buzie i wesołe oczy maluchów dziękowały nam za wspólnie wykonane palmy i spędzony z nimi czas.
Maria Ryznar- Fołta
Dzięki zgodzie małe rzeczy rosną,
przez niezgodę – wielkie upadają.
Salustiusz
Walne zebranie sprawozdawczo-wyborcze członków Towarzystwa Przyjaciół Markowej
W niedzielę 3 kwietnia 2022 roku odbyło się Walne Zebranie Sprawozdawczo- Wyborcze członków TPM. Zebraliśmy się dość licznie, aby posłuchać sprawozdania z działalności za 2021r., sprawozdania Komisji Rewizyjnej i wybrać władze stowarzyszenia. Była okazja, aby przejrzeć pięknie prowadzoną przez Halinkę Kud i Marysię Żelazny kronikę. Walne Zebranie członków TPM udzieliło absolutorium ustępującemu Zarządowi i wybrało nowy Zarząd. Były podziękowania od władz powiatowych i gminnych za współpracę i za działania na rzecz ochrony dziedzictwa i kultury wsi. Wszyscy cieszyliśmy się ze spotkania, z tego że dorobek naszych poprzedników ten materialny i niematerialny, nie tylko jest chroniony, ale jest pomnażany. W składzie Zarządu nastąpiła jedna zmiana. Halinka Kud odeszła z Zarządu po trzech kadencjach pracy.
Droga Koleżanko Halinko będzie Ciebie brakować w pracach Zarządu. Wszyscy składamy Ci podziękowanie za prowadzenie kroniki, za aktywny udział we wszystkich wydarzeniach, za to, że wszystkie twoje projekty, propozycje działań były przemyślane, wnosiłaś dużo ciepła i pogody ducha do naszych spotkań.
Kolega Adam Bąk został wybrany do Zarządu, gratulujemy i cieszymy się z jego obecności w Zarządzie.
Maria Ryznar-Fołta
Wiosenne prace w Skansenie.
„Wspólnie zwykli ludzie mogą osiągnąć niezwykłe rezultaty.”
Becka Schoettle
Sobota 19 marca 2022 r. kiedy to wypada również uroczystość św. Józefa, była dla nas wyjątkowa. Słoneczny, choć chłodny dzień sprzyjał pracy w zagrodzie. Zebraliśmy się, aby przygotować skansen do przyjęcia gości w nowym sezonie.
Koledzy Jan Szajer, Józef Rejzer i Tomek Balawejder sfinalizowali remont żurawia.
Wymieli też spróchniałą część płatwi od południowej strony na oborze przy chałupie kmiecej. Płatew zblatowali i dach został zabezpieczony.
Udało się też wymienić spróchniałe ramię kieratu. Dzięki wcześniej przygotowanej płatwi wspólnymi siłami kierat został naprawiony.
Posadziliśmy też trochę młodych grabów, które kiedyś zastąpią kilkudziesięcioletnie topole. Dodatkowo posadzone zostały krzewy: róża jadalna, liliowy bez i forsycja.
Z myślą o przyszłych remontach zgromadziliśmy trochę bali olchowych, świerkowych i topolowych.
Koleżance Marcie Szylar bardzo dziękuję za uszycie nowych strojów dla lalek i dbanie o estetykę wnętrz chałup( pająki, kwiaty z bibuły), koleżance Irenie Pelc-Kozłeckiej dziękuję za troskę o zbiory strojów codziennych i świątecznych, makatek i haftów.
Centrum Kultury Gminy Markowa pielęgnuje w okresie zimowym „muszkatle”, aby na wiosnę dodawały uroku chałupom w skansenie. Dziękuję P. Joannie Szylar za opiekę nad kwiatami.
Koleżankom i kolegom dziękuję za posprzątanie obejścia skansenu oraz wnętrza chałup. Szczególne podziękowania kieruję dla najmłodszego pomocnika Patryka Krowickiego.
Kolegom Józefom: Bytnarowi, Flejszarowi , Kielarowi i Rejzerowi składamy najserdeczniejsze życzenia imieninowe z podziękowaniem za pracę na rzecz społeczności markowskiej.
Maria Ryznar- Fołta
Przypadkowe spotkania dają (nie)przypadkowe lekcje.
Wstając z kanapy, wychodząc z domu zawsze możemy liczyć na ciekawe spotkania, na przeżycie nowych doświadczeń. Przy okazji porządkowania wnętrz chałupy kmiecej w środę 16 marca spotkaliśmy się w Skansenie z Wrzesławem Żurawskim i jego krewną Teresą uczącą się w Łucku. Młoda Ukrainka interesuje się haftami. W naszych zbiorach posiadamy wspaniałe rękodzieła markowianek, piękne hafty bluzek, gorsetów, fartuchów, koszul, kołnierzyków i obrusów, które zaprezentowałyśmy z Ireną Pelc - Kozłecką naszym gościom. Jednak nie tylko hafty były przedmiotem naszych rozmów ze znanym architektem wnętrz. Wiele realizacji Wrzesława Żurawskiego obejmuje obiekty wpisane do rejestru zabytków. To było bardzo interesujące spotkanie.
Maria Ryznar-Fołta
Żuraw
„Porwać może tylko taka praca, w której się odczuwa świadome lub nieświadome piękno.”
Henryk Ferdynand Kaden
Już widać zbliżająca się wiosnę. Chociaż poranki mroźne, to słoneczko w południe zachęca do wyjścia na zewnątrz, do ogródka czy zagrody. Dla chcącym pracować w Skansenie zajęć nie brakuje. W sobotę 12 marca koledzy Jasiek Szajer, Józek Rejzer i Tomek Balawejder zamontowali nową, dębową konstrukcję żurawia do studni. Przygotowali też fundament pod Krzyż wotywny 1831roku. Cieszymy się z tego, że możemy zachowywać pamięć naszych przodków, nasze dziedzictwo, to nas uskrzydla.
Maria Ryznar-Fołta
Kanapki dla uchodźców
W dniu 12 marca 2022r Beata Zając zorganizowała w skansenie akcję robienia kanapek dla uchodźców z Ukrainy. Część surowców dostarczyła organizatorka, a pozostałe przyniosły kobiety we własnym zakresie. Chleb otrzymano z Piekarni „Stary Młyn” od Anny Białowąs. Kanapki robiono z masłem i z serem żółtym oraz papryką i sałatą. Inne z masłem i wędlinami oraz z serem i wędliną. Były też kanapki na słodko z nutellą oraz dżemem. Zosia Kielar przyniosła pudło wafli. Dzięki pomocy Olgi Cyran pudła z kanapkami podpisane zostały również w języku ukraińskim.
Od godz.7.00 rano do godziny 10.30 wykonaliśmy 2970 szt. kanapek. W godzinach południowych kanapki trafiły na przejście graniczne w Medyce.
Zaangażowane osoby:
Młodzież:
1. Aniela Olbrycht
2. Kinga Tejchma
3. Basia Tejchma
4. Marysia Bosek
5. Zuzia Zając
Kobiety:
1. Beata Zając
2. Irena Pelc – Kozłecka
3. Maria Brożbar
4. Joanna Małgorzata Szlęk
5. Joanna Wiglusz
6. Agnieszka Hawro
7. Małgorzata Bytnar
8. Marta Szylar
9. Dorota Szpytma
10. Justyna Olbrycht
11. Kinga Mól
12. Bożena Szajer
13. Magda Kochmańska
14. Dorota Bosek
15. Joanna Szpunar
16. Ewa Kochmańska
17. Dorota Kraus-Rogala
18. Grażyna Bar
19. Jowita Szpytma
20. Joanna Bieniasz
21. Maria Ryznar-Fołta
22. Anna Kielar
23. Olga Cyran
24. Zofia Kielar
25. Anna Nycz
Dziękujemy wszystkim za zrozumienie potrzebujących, za dostarczone produkty i zaangażowanie w wyrób kanapek.
Na szczęście, na zdrowie na ten Nowy Rok
Żeby Wam się rodziła kapusta i groch, proso,
żebyście nie chodzili boso i żytko i wszystko.
Żeby Was nie bolała głowa, ani bok.
Sroka na dachu, Anioł przy boku,
winszujemy Wszystkim - szczęśliwego Nowego Roku.
W polską tradycję Bożonarodzeniową od wieków wpisane jest śpiewanie kolęd i pastorałek. W pokoju przyniesionemu światu przez Narodzenie Jezusa pragniemy doświadczyć spokoju dla nas, naszych rodzin, wspólnot i Ojczyzny. Bogate w treści kolędy i pastorałki dają dużo radości, przywołują wspomnienia i przypominają o wartościach, którymi żyli nasi ojcowie.
8 stycznia 2022 roku w Skansenie członkowie Towarzystwa Przyjaciół Markowej spotkali się przy śpiewaniu kolęd. Swoją obecnością zaszczycił nas dyrektor Muzeum im. Rodziny Ulmów Waldemar Rataj. Jan Kilian dyrektor CKGM śpiewem i przygrywaniem na akordeonie dodał uroku i świetności temu wieczorowi. Prezes Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca Barbara Lew zapewniła pamięć fotograficzną tego wydarzenia. Dziękuję zaangażowanym koleżankom i kolegom za pomoc przy przygotowaniu poczęstunku.
W imieniu zarządu TPM Maria Ryznar-Fołta
Bóg się rodzi, moc truchleje
Pan niebiosów obnażony
Ogień krzepnie, blask ciemnieje
Ma granice - Nieskończony
Wzgardzony - okryty chwałą
Śmiertelny król nad wiekami
A Słowo Ciałem się stało
I mieszkało między nami
Dzielimy się więc z Wami radością płynącą z Tajemnicy Wcielenia Słowa Bożego, które stało się ciałem i zamieszkało wśród nas.
Niech obdarzy Was błogosławieństwem i Bożym Pokojem na nadchodzące Święta Bożego Narodzenia oraz Nowy Rok A.D. 2022
Zarząd TPM
Śp. Józef Tejchma
13 grudnia 2021 roku odszedł do wieczności w wieku 94 lat Józef Tejchma, markowianin, członek Towarzystwa Przyjaciół Markowej, działacz ruchu młodzieżowego ZMW RP ”Wici”, historyk, działacz polityczny i państwowy, dyplomata i publicysta w czasach PRL.
W 2018 roku Józef Tejchma został „Markowianinem Roku” i otrzymał Statuetkę Sług Bożych Wiktorii i Józefa Ulmów. Nagroda ta jest wyrazem szczególnego wyróżnienia i uznania dla Józefa Tejchmy za bezinteresowną pracę na rzecz dobra wspólnego naszej wsi. Niewielu markowian pamięta o pomocy Józefa Tejchmy dla osób indywidualnych z naszego środowiska w różnych, trudnych sytuacjach życiowych. W Towarzystwie Przyjaciół Markowej doceniamy udział Kolegi Józefa Tejchmy w wielu przedsięwzięciach dla ochrony zasobów materialnych i duchowych dziedzictwa Markowej. Wspierał nasze stowarzyszenie w czasach organizacji jubileuszu 600-lecia Markowej oraz podczas tworzenia pierwszej publikacji „Z dziejów wsi Markowa”. Swoim autorytetem i wsparciem finansowym przyczynił się do rozwoju skansenu.
Markowa, dnia 9.12.2021r.
Pożegnanie Zosi Szpytmy
(1938-2021)
Czcigodny Księże Celebransie,
Szanowna Rodzino, przyjaciele, znajomi, uczestnicy ostatniej wędrówki ziemskiej Śp. Zofii
W życiu musi być i obowiązek, i pasja, a szczęściem jest ukochanie swojej codzienności.
Jolanta Knitter-Zakrzewska
Szanowna koleżanko Zosiu,
Uczestnicząc w uroczystościach pogrzebowych myślałam o tym jak Ci podziękować za Twoją troskę o dom ojczysty, o naszą małą Ojczyznę Markową. Jak mam dziękować za Twój szacunek do ludzkiej pracy, za prawość życia w trudzie i w znoju.
Napracowałaś się od najmłodszych lat i w polu i w zagrodzie. A mimo wszystko znajdowałaś czas na spotkania rodzinne, na próby w Amatorskim Teatrze, w Kole Gospodyń Wiejskich, a po utworzeniu Towarzystwa Przyjaciół Markowej aktywnie uczestniczyłaś w pracach stowarzyszenia. Byłaś otwarta na potrzeby społeczne. Przygotowywałaś posiłki dla kolegów pracujących na rzecz Skansenu, zabiegałaś i dbałaś o zbiory stanowiące dzisiaj wyposażenie Zagrody. Szczególną troską otaczałaś ogródek przy zagrodzie, jeszcze w tym roku latem pytałaś czy rośnie w skansenie piołunek, prawoślaz i czy kwitnie dziewanna. Tak, Zosiu pamiętamy i dbamy o zioła w ogródku. Pozostało po Tobie tak wiele dobrych wspomnień i życzliwości. Wiele Siebie zostawiłaś w utworzonych w wierszach okolicznościowych i zapisanych wspomnieniach, które pokazują piękno wsi w codziennej ciężkiej pracy, w życiu świątecznym, w życiu parafii i w życiu społecznym. Tak bardzo cieszyłaś się jak budowaliśmy chałupę Szylarów. Przekazałaś do nowo postawionej chałupy stare blaszane talerze, garnuszki, garnki, łyżki aluminiowe, starą porcelanę i zasłonki do okien.
Gromadziłaś zapiski i fotografie rodzinne, skrzętnie zachowywałaś wycinki prasowe o Markowej. Twój udział w tworzeniu kultury pamięci na rzecz naszego dziedzictwa jest nieoceniony.
W imieniu własnym oraz w imieniu społeczności Markowej dziękujemy Ci za twoje bezinteresowne zaangażowanie, które Nas mobilizuje i inspiruje do troski o dziedzictwo naszej społeczności.
Maria Ryznar-Fołta
Ostatnie pożegnanie
Śp. Józefa Szpytmy (5.01.1935 -29.11.2021)
Wszystko ma swój czas,
I jest wyznaczona godzina
Na wszystkie sprawy pod niebem.
(Koh, 3,1)
Szanowny Kolego Józefie,
Minął Twój czas na wszystkie sprawy pod niebem. A czasu miałeś tyle, że wystarczyło Ci na dzielenie się nim z rodziną, sąsiedztwem, ze społecznością Markowej i nie tylko. Wśród budowniczych markowskiego Skansenu przewodziłeś w pracach kowalskich. Kuźnia w Zagrodzie zawdzięcza Tobie bogactwo zbiorów i przekaz wielu opowiadań. Nikt już tak pięknie jak Ty nie będzie mówił o pracy markowskich kowali. Znałeś ten fach, wiedziałeś o kowalstwie wszystko. Prezentowałeś swoje umiejętności przy wielu ważnych wydarzeniach. Przekuwałeś dziedzictwo Markowej wprowadzając je w dialog z kulturą lokalną podczas warsztatów ginących zawodów, dyżurów niedzielnych i okolicznościowych spotkań.
Był taki dzień, kiedy kuźnię przekazałeś Zbyszkowi Kowalowi i Tomkowi Wyczarskiemu, a po tym zorganizowałeś w dniu Św. Piotra i Pawła spotkanie seniorów towarzystwa: budowniczych, naszych konserwatorów i etnografów. To było niecodzienne zebranie-„Konwent seniorów”. Dzisiaj wiemy, że dla Edka Szpytmy, Józi twej małżonki i Ciebie było to ostatnie zebranie w Skansenie.
Kolego Józefie w grupie budowniczych i znawców historii markowskiej doczekałeś czasu, gdy byłeś najstarszy i „palmą starszeństwa” służyłeś radą, rozwiązywałeś problemy, łagodziłeś konflikty.
W imieniu Zarządu Towarzystwa dziękuję Ci za przekaz wartości i tożsamości, za Twoją życzliwość, pogodę ducha, radość i każdy uśmiech zadowolenia z koleżeńskiej współpracy.
Na ostatnim spotkaniu mówiłeś dużo o swoim Patronie Św. Józefie . Wypraszaj u Patrona rzemieślników potrzebne łaski dla nas, abyśmy godnie służyli Bogu i naszej Małej Ojczyźnie Markowej.
Markowa, dn. 1.12.2021r
Maria Ryznar-Fołta
Ostatnie pożegnanie
Śp. Edwarda Szpytmy (6.07.1936 - 22.11.2021)
„Odszedłeś cicho, bez słów pożegnania……
Tak jakbyś nie chciał swym odejściem smucić….
Ks. Jan Twardowski
Cytując księdza Jana Twardowskiego pragnę podziękować Ci Kolego Edwardzie w imieniu społeczności markowskiej za wszystko co robiłeś dla nas. Swoim talentem, zdolnościami i umiejętnościami technicznymi dzieliłeś się ze wszystkimi, którzy takiej pomocy potrzebowali. Pozostawiłeś ślady pracy rąk swoich nie tylko w rodzinie, sąsiedztwie, ale też bezinteresownie przewodziłeś wieloletnim działaniom na rzecz zachowaniu dziedzictwa i jego wartości w markowskim skansenie.
Pracowałeś w zarządzie towarzystwa, organizowałeś i kierowałeś pracami remontowo – budowlanymi, byłeś inicjatorem wielu przedsięwzięć, oprowadzałeś zwiedzających, brałeś udział w warsztatach ginących zawodów i obrzędów. Twoja pogoda ducha, wesołość, radość z każdego poranka pozostanie na zawsze w naszej pamięci.
Maria Ryznar-Fołta-Prezes TPM
Drogi Panie Edwardzie!
Wiadomość o Twojej śmierci przyjąłem z ogromnym smutkiem. Twoje odejście z tego świata jest wielką stratą dla markowskiej społeczności, dla Towarzystwa Przyjaciół Markowej. Odbieram je również jako wielką stratę osobistą.
Byłeś nie tylko dobrym rolnikiem, pomysłowym mechanikiem wręcz wynalazcą różnych ulepszeń maszynowych, które mogły służyć wielu; byłeś organizatorem i kierownikiem wielu różnych prac - byłeś Majstrem przez duże „M”. Byłeś wielkim Społecznikiem.
Jestem bardzo wdzięczny markowskiej społeczności, że nie tylko o tym wiedziała, ale i to doceniała. Jestem jej wdzięczny, że byłeś jednym z pierwszych laureatów prestiżowej nagrody „Markowianin Roku” Gdyby można ją było otrzymać więcej niż jeden raz to tych statuetek powinieneś otrzymać więcej. Bo przecież Twoje zaangażowanie w działalność społeczną trwało przez wiele lat. Markowski Skansen był Twoim drugim domem; domem w dużej mierze przez Ciebie zbudowanym i nieustająco remontowanym. To są słowa mojej wdzięcznością jako markowianina i członka Towarzystwa Przyjaciół Markowej.
Chciałem Ci jednak również podziękować jako Wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej. To wdzięczność przede wszystkim za prace przy przeniesieniu i odtworzeniu chałupy w której Szylarowie podczas wojny ukrywali Weltzów. Jak zawsze Twoja fachowość, której, mimo podupadającego zdrowia, nie żałowałeś, była nie do przecenienia. To było dbanie o pamięć narodową w najlepszym, nie tylko lokalnym, wydaniu.
Odszedłeś od nas do lepszego Świata, ale będziesz z nami zawsze, gdy popatrzymy na skansenowskie budynki, gdy zerkniemy na miejsce pod ścianą w dawnej szkole, które zawsze zajmowałeś uczestnicząc w setkach spotkań.
Nie zapomnimy o Tobie, a Ty nie zapomnij o nas i wypraszaj dla Markowej u Pana Boga wielu godnych następców! Potrzebujemy takich Majstrów jak Ty!
Mateusz Szpytma
Licealiści w Skansenie
Audaces fortuna iuvat - (łac.) Odważnym los sprzyja.
20 listopada 2021 r w godzinach przedpołudniowych w Skansenie spotkali się uczniowie klasy Ib z ILO w Łańcucie. Spotkanie było niecodzienne. Młodzież wybrała Skansen do nagrania scenek z „Potopu” na święto Patrona szkoły. Młodzi zadziwiali nas pomysłowością, organizacją i koleżeńską życzliwością. Ich poczynania śledziła wychowawczyni pani Karolina Kochmańska ze swoimi pociechami; Zosią i Mikołajem.
„Można odejść na zawsze,
by stale być blisko...”
ks. J. Twardowski
XX Zaduszki Skansenowskie w Markowej
W dniu 6 listopada 2021r spotkaliśmy się w Muzeum-Zagrodzie, aby jak co roku o tej porze wspominać markowian, którzy od nas odeszli, a swoim życiem służyli markowskiej społeczności.
Był ikoną kultury markowskiej, z wielką klasą reprezentował nas przed władzami i mediami. Józef był reżyserem, choreografem, charakteryzatorem w amatorskim teatrze, znakomitym konferansjerem ważnych uroczystości. Udzielał się na różnych płaszczyznach życia kulturalnego wsi, uczestniczył w pracach założycielskich TPM, angażował się w działalność stowarzyszenia, dbał o dziedzictwo duchowe wsi, chętnie dzielił się swoim doświadczeniem z młodszymi.
Teofil znany był jako „Filek”. Był człowiekiem powszechnie znanym w Markowej i okolicy z wrodzonych umiejętności diagnozy poprzez dotyk uszkodzeń kostnych. Tym manualnym talentem „naprawiania” uszkodzeń kości służył wszystkim , którzy do niego przybywali. Potrafił rozmawiać ze swoimi pacjentami w taki sposób, aby móc udzielić skutecznie pomocy ortopedycznej. Markowianie bardzo cenili Teofila Grada. Za całokształt swojej pracy na rzecz pomocy innym otrzymał statuetkę „Markowianin Roku 2017”.
„Józio” (tak zwracaliśmy się do niego) był wielkim przyjacielem kultury, dokumentalistą wydarzeń kulturalnych. Uroczystości religijne i świeckie utrwalał na licznych fotografiach i na filmach. Wszystko czynił z wielką pasją i bezinteresownie. Zawsze był tam, gdzie coś się działo, pośród nas, cichy i skromny, starał się nie skupiać na sobie uwagi. Pamięć o Nim pozostanie w dokumentowanej przez niego historii.
Edward był człowiekiem niezwykłym, z wrodzonym talentem i wielką błyskotliwością w podejściu do spraw mechanicznych i technicznych. Przy tym był bardzo dobrym i życzliwym człowiekiem. W Markowej znali go wszyscy z uwagi na świadczone przez niego usługi transportowe i pomoc techniczną przy remontach ciągników i innych maszyn oraz urządzeń. Nigdy nie wykazywał zdenerwowania, był zawsze pogodny. Edward pracował swoim tempem, był flegmatyczny, ale skuteczny. Stąd też wśród kolegów został nazwany Edkiem „Ropniakiem”.
“Przygoda warta jest każdego trudu.”
Arystoteles
Bieszczady - osobliwość miejsc, historii, kultury, narodów i przyrody.
Pogodna i ciepła niedziela 17 października była wręcz podarowana licznie zgromadzonym w autobusach wycieczkowych członkom TPM. Wycieczka była okazją do zanurzenia się w pięknie bieszczadzkiej przyrody i odwiedzenia ważnych miejsc wpisanych w historię powojenną Polaków. W Klasztorze Sióstr Nazaretanek w Komańczy zadumaliśmy się nad postacią Prymasa Tysiąclecia. „Czas to miłość” napomniał nas błogosławiony ksiądz Kardynał Stefan Wyszyński. W Turzańsku zachwycała zwiedzających piękna, wschodnio łemkowska cerkiew zaliczona do Światowego Dziedzictwa „Unesco”. Kolejką leśną w Bieszczadach przemierzaliśmy drogę z Majdanu do Balnicy. Bieszczady zachwycają swoją jesienną urodą, a jednocześnie skłaniają do refleksji nad ich bogatą historią. Przy ognisku podczas posiłku dzieliliśmy się wrażeniami z całego dnia.
W czasie podróży i przy ognisku umilali nam czas muzyką akordeonową koledzy: Jacek Babiarz i Jan Kilian. Na zakończenie przybył do nas z Baligrodu ks. Maciej Małek. Po krótkim i bardzo miłym spotkaniu Ks. Maciej udzielił nam błogosławieństwa na drogę powrotną do Markowej.
"Nie liczy się wcale wspaniałość twego działania,
ale miłość, jaką w nie włożyłeś:
Nie to jak wiele uczyniliśmy,
ale przede wszystkim to jak wiele miłości włożyliśmy
w swe czyny."
Matka Teresa z Kalkuty.
Niecodzienni Goście w Skansenie
14 października 2021 roku odwiedzili nas w Skansenie członkowie rodziny Szylarów. Były to wnuczki Doroty i Antoniego Szylarów: pani Małgosia Cyran córka Janiny Kluzowej z domu Szylar, Anna Kielar- Olszak córka Heleny Kielar z domu Szylar wraz z małżonkiem Zbigniewem Olszakiem oraz Maria Żelazny córka Władysława Szylara brata Antoniego. Było o czym „radzić” i było co wspominać.
Pani Anna podarowała do skansenu pamiątki rodzinne swojej mamy Heleny. 3 chustki różnie zwane „dobytki lub dybetki” podarowane przez Weltzów Dorocie Szylar, a ta podarowała je córce Helenie jak również suknię wizytową, którą Helena otrzymała w prezencie od żony Aarona Shirley (Scheindli) Weltz, z którą się znały z czasów, gdy Szylarowie udzielali bezpiecznego schronienia rodzinie Weltzów. Obie panie w okresie Holocaustu na strychu uczyły się wzajemnie - Scheindla uczyła Helenę języka niemieckiego, a Helena przekazywała swoją wiedzę historyczną mieszkańcom strychu.
"Największym dziedzictwem, jakie możemy zostawić naszym dzieciom
są szczęśliwe wspomnienia."
Og Mandino
10 października 2021roku spotkaliśmy się w Społecznym Muzeum Sądownictwa Pana Stanisława Rewera w Markowej. Mieliśmy okazję zapoznać się z bogatymi, cennymi zbiorami z zakresu sądownictwa oraz ciekawymi fotografiami i historiami z Markowej. Dziękujemy Panu Stanisławowi Rewerowi za interesujący przekaz prawniczej historii opowiedzianej na kanwie zgromadzonych licznych eksponatów. Podziwialiśmy ekspozycję starych fotografii, niektórych obiektów markowskiej architektury, ważnych wydarzeń w Markowej i będących ich uczestnikami markowian.
"Nasza przeszłość nadaje kształt naszej przyszłości."
Antoni Kępiński
Przeszłość ciągle żywa
W dniu 3 października markowianie zrzeszeni w Akcji Katolickiej, w Kole Emerytów, w Kole Gospodyń Wiejskich odwiedzili Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów i Skansen. Skorzystali oni z propozycji edukacyjnych placówek muzealnych. Obejrzeli reportaż „Bejt znaczy dom” opowiadający historie okupacyjne o relacjach polsko-żydowskich w Markowej w domu Antoniego i Doroty Szylarów. Dom ten istniał już w 1834 roku, a teraz jest niemym świadkiem historii markowian: polskiej rodziny Szylarów i żydowskiej rodziny Weltzów.
„W życiu musi być i obowiązek, i pasja,
a szczęściem jest ukochanie swojej codzienności.”
Jolanta Knitter-Zakrzewska
Warsztaty ginących zawodów dla harcerzy i młodzieży szkolnej
połączone z programem „Muzeum w przestrzeni Markowej” w dniu 14 września 2021r.
W tym roku warsztaty ginących zawodów włączone zostały do programu ścieżki edukacyjnej chałupy Szylarów. Uczestnicy wydarzenia rozpoczęli spotkania w Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów. W Muzeum Ulmów obejrzeli oni reportaż „Bejt znaczy dom”. Z wrażeniami dotyczącymi domu przepełnionego, ze względu na niezwykle trudny czas, różnymi, niekiedy skrajnymi emocjami, młodzież przyszła do Skansenu, aby zobaczyć autentyczny dom rodziny Szylarów. W chałupie Antoniego i Doroty Szylarów okres Holokaustu szczęśliwie przeżyli Ratujący i Ratowani. Zwiedzający mogli wejść do kryjówki żydowskiej rodziny Weltzów odtworzonej na strychu chałupy. Mieszkańcom tego domu przez prawie 2 lata, każdego dnia groziła śmierć. Apogeum lęku nastąpiło po zbrodni na rodzinie Ulmów i Goldmanów.
Po części muzealnej organizatorzy wydarzenia wprowadzali uczestników w dialog z żywą kulturą. Tak jak to drzewiej bywało. Każdy mógł coś dla siebie znaleźć, co go zaintrygowało, zaciekawiło, a może coś posmakowało.
Warsztaty były dofinansowane ze środków Gminy Markowa.
"Granice dobra i zła nie biegną granicami narodów, ale ludzi."
W dniu 1 września 2021 w Muzeum- Zagrodzie Wsi Markowa odbyła się uroczystość poświęcenia, otwarcia i włączenia chałupy Szylarów do programu „Muzeum w przestrzeni dziedzictwa Markowej”. Świętowanie rozpoczęto na cmentarzu przy grobach Sprawiedliwych ś.p. Doroty i Antoniego Szylarów i ś.p. Zofii Brody, gdzie Wiceprezes IPN Mateusz Szpytma i członkowie rodzin złożyli kwiaty.
W Sadzie Pamięci przy Pomniku hołd oddali rodzinie Ulmów : Poseł Kazimierz Gołojuch, Wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma, Marszałek Województwa Podkarpackiego Władysław Ortyl, Dyrektor Departamentu Kultury i Ochrony Dziedzictwa Robert Godek, Starosta Adam Krzysztoń, Wójt Gminy Markowa Mirosław Mac, Dyrektor MPRŻ im. Rodziny Ulmów Waldemar Rataj, Maria i Eugeniusz Szylarowie. Pod Pomnikiem Rodziny Ulmów złożyli też kwiaty goście z Muzeum Getta Warszawskiego.
Inauguracja uroczystości odbyła się w auli MPRŻ prezentacją reportażu Agnieszki Lipskiej i Adama Głaczyńskiego „Bejt znaczy dom”. Uczestnicy obejrzeli świat widziany oczami dziecka w czasie Holocaustu w Markowej. Eugeniusz Szylar opowiedział w nim o swoich doświadczeniach i przeżyciach okupacyjnych. To był czas gdy na strychu ich domu ukrywała się siedmioosobowa rodzina żydowska Weltzów. W tym strasznym czasie wszyscy w domu żyli w ciągłym lęku i stresie. Po zamordowaniu rodzin Ulmów i Goldmanów 24 marca 1944 roku w całej wsi zapanowała groza i przerażenie, a szczególnie ciężkie chwile przeżywały te rodziny, które nadal przechowywały prześladowanych Żydów.
Znakomitych gości powitała Maria Ryznar-Fołta i zaprosiła wszystkich do Muzeum-Zagrody Wsi Markowa. W uroczystym orszaku przy marszach Zespołu Orkiestry Dętej z Markowej uczestnicy dotarli na miejsce dalszej celebracji uroczystości.
Maria Ryznar- Fołta kontynuując uroczystość przy chałupie Szylarów, powiedziała o zachowaniu dziedzictwa, tożsamości, o ukazaniu światła prawdy, które przyświecało członkom TPM przy przeniesieniu chałupy na teren Skansenu. Prezes TPM podziękowała Posłom: Piotrowi Babinetz, Kazimierzowi Gołojuchowi i Marszałkowi Władysławowi Ortylowi oraz MKDNiS za wsparcie finansowe prac przy chałupie. Marszałek Władysław Ortyl złożył podziękowanie na ręce Prezes TPM Marii Ryznar–Fołta. Ten piękny gest jest podziękowaniem dla wszystkich, którzy bezinteresownie poświęcali swoje umiejętności, zdolności swój czas dla zachowania pamięci, tożsamości i światła prawdy.
Poświęcenia domu dokonał Jego Ekscelencja ks. Arcybiskup Adam Szal. Natomiast uroczystego otwarcia dokonali: Eugeniusz Szylar, obecni Posłowie, Wiceprezes IPN, Marszałek Województwa, Dyrektor Departamentu Kultury i Ochrony Dziedzictwa, Wójt oraz Dyrektor MPRŻ im Rodziny Ulmów.
List gratulacyjny od Premiera i Ministra MKDNiS, prof. Piotra Glińskiego odczytał Poseł Piotr Babinetz, przewodniczący Sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu. Kolejne listy gratulacyjne wystosowali: Poseł Kazimierz Gołojuch, Wiceprezes IPN Mateusz Szpytma, Marszałek Województwa Władysław Ortyl i Starosta Łańcucki Adam Krzysztoń.
Na zakończenie Zespół Orkiestry Dętej zaprezentował kilka pięknych utworów patriotycznych. Uczestnicy wydarzenia zwiedzili chałupę i kryjówką na strychu. W chałupie Szylarów historie okupacyjnej Markowej opowiadał Mateusz Szpytma, a w kryjówce na strychu dzieliła się swoimi wiadomościami Maria Ryznar-Fołta. Przez całe wydarzenie sprawnie przeprowadziła uczestników wspaniałą konferansjerką Katarzyna Nowicka pracownica MPRŻ. Po zakończeniu zwiedzania nadszedł czas na dzielenie się wrażeniami przy kolacji w budynku byłej szkoły w Markowej, przeniesionej do Skansenu i przystosowanej na budynek administracyjny.
