OBCHODY NARODOWEGO DNIA PAMIĘCI
POLAKÓW RATUJĄCYCH ŻYDÓW POD OKUPACJĄ NIEMIECKĄ
I 80 ROCZNICY ZBRODNI U ULMÓW
"Ziarno kości znów wyrasta kłosem
(Głupcy mówią: przepadli w nicości)
Tak bez wahania za Twoim głosem
Pada miłość na ten brak miłości"
fragment z Markowskiego Tryptyku Marka Kochmańskiego
Towarzystwo Przyjaciół Markowej włączyło się do kilkudniowych obchodów 80 rocznicy śmierci Błogosławionej Rodziny Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich siedmiorga dzieci, a także świętowania pamięci Sprawiedliwych markowian, którzy w czasie niemieckiej okupacji również ukrywali Żydów. W tym roku rocznice te zbiegły się z niedzielą palmową
W dniu 21 marca uczniowie klas szóstych i ósmych z wychowawcami poznawali codzienność Rodziny Ulmów pomagając w Skansenie przy pracach porządkowych. Robienie tradycyjnych palm oraz wspólne biesiadowanie przy ziemniakach w „mundurkach” z masłem i serem jako już zapominane, codzienne i świąteczne zwyczaje, odżyły w pamięci młodych markowian. Ósmoklasiści i szóstoklasiści mieli okazję zwiedzić skansen, miejsce kultury pamięci ich przodków. Przy plenerowej wystawie „Niecodzienna codzienność Rodziny Ulmów” uczniowie słuchając opowieści o historii Markowej z czasów okupacji niemieckiej przybliżyli się do Patronów swojej szkoły oraz ich świata.
W plebiscycie „Markowianin Roku 2024” laureatem został Pan Jan Krauz – wybitny, wielokrotny medalista paraolimpiad, który swoją osobą i bardzo dobrymi wynikami sportowymi rozsławił Markową na całym świecie. W dniu 22 marca w Centrum Kultury Gminy Markowa Pan Jan Krauz został nagrodzony statuetką Błogosławionej Rodziny Ulmów i zaszczytnym tytułem "Markowianin Roku 2024". Gratulacje dla Laureata złożyli: Marszałek Stanisław Kruczek, Starosta Łańcucki Adam Krzysztoń, Wójt Mirosław Mac oraz liczni markowianie.
fot. Mateusz Inglot
W dniu 24 marca rano w Skansenie odbyło się spotkanie w Chałupie Szylarów. W spotkaniu uczestniczyli goście z niemieckiego miasta Esens z Dolnej Saksonii, pod przewodnictwem pana Haralda Hinrichsa, burmistrza Esens. Głównym powodem nawiązania kontaktu z gośćmi z Niemiec był fakt, że w Esens żył po wojnie Eilert Dieken. Był on szefem niemieckiej żandarmerii w Łańcucie odpowiedzialnym za zbrodnie na ziemi łańcuckiej, dowodził też zbrodniczą akcją zamordowania Rodziny Ulmów i Goldmanów. W Esens po wojnie Dieken pełnił funkcję komendanta policji państwowej i był szanowanym obywatelem miasta.Na spotkanie do Skansenu przybyły rodziny Sprawiedliwych markowian - Szylarów, Ulmów i Niemczaków, władze samorządowe - Starosta Łańcucki Adam Krzysztoń i Wójt Gminy Markowa, przedstawiciele MPRŻ im. Rodziny Ulmów z Dyrektorem Waldemarem Ratajem oraz gospodarze – członkowie TPM. Licznie zgromadzonych gości przywitała prezes TPM Maria Ryznar-Fołta. Honorowym Uczestnikiem tego wydarzenia był Pan Eugeniusz Szylar. Jego rodzice Antoni i Dorota oraz rodzeństwo w tym domu, który obecnie jest częścią ekspozycji naszego skansenu, udzielili na strychu schronienia żydowskiej rodzinie Weltzów. O swoich przeżyciach i doświadczeniach jako dwunastoletniego chłopca opowiadał Pan Eugeniusz. To były straszne czasy ciągłego lęku i napięcia. Mieliśmy wszyscy dużo szczęścia- przeżyliśmy! To był szczęśliwy dom - mówił Eugeniusz Szylar.
W zamyśleniu przeszliśmy wszyscy na nasz cmentarz, aby uczcić pamięć rodzin, które w czasie wojny udzielały schronienia eksterminowanym Żydom. W gronie Sprawiedliwych z Markowej są rodziny: Józefa i Wiktorii Ulmów, Antoniego i Doroty Szylarów, Zofii Broda, Heleny Kielar, Marii i Michała Barów, Józefa i Julii Barów, Jana i Heleny Cwynarów, Michała i Katarzyny Cwynarów, Jana i Weroniki Przybylaków.
Modlitwy za zmarłych odmawiał proboszcz parafii Markowa ks. dr Roman Chowaniec. Do wspólnej modlitwy dołączyli się przedstawiciele władz wojewódzkich na czele z Dyrektorem Robertem Godkiem. Na mogiłach Sprawiedliwych złożyli też kwiaty przedstawiciele Kancelarii Prezydenta RP.
W uroczystościach obchodów Narodowego Dnia Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką i 80 Rocznicy zbrodni u Ulmów uczestniczył Pan Prezydent RP Andrzej Duda, któremu towarzyszyli ministrowie z Kancelarii Prezydenta: Grażyna Ignaczak-Bandych oraz Piotr Ćwik, a także ambasador Polski przy Watykanie Adam Kwiatkowski. Wśród kilkuset zaproszonych gości znaleźli się duchowni – z kardynałem Marcello Semeraro, prefektem Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych w Watykanie, metropolitą przemyskim arcybiskupem Adamem Szalem oraz arcybiskupem seniorem tej diecezji Józefem Michalikiem, a także ordynariuszem rzeszowskim biskupem Janem Wątrobą. Obecni byli wojewoda podkarpacki Teresa Kubas – Hul, konsul generalny Niemiec w Krakowie Holger Mahnicke oraz parlamentarzyści: Kazimierz Gołojuch i Tadeusz Chrzan, a także europoseł Bogdan Rzońca. Wśród uczestniczących w zdarzeniu nie zabrakło też samorządowców, przedstawicieli służb mundurowych oraz mieszkańców Markowej, których rodziny pomagały ukrywać żydowskich sąsiadów. Samorząd województwa reprezentowali: marszałek Władysław Ortyl, wicemarszałkowie Ewa Draus i Piotr Pilch oraz członkowie zarządu Anna Huk i Stanisław Kruczek.
Pan Prezydent złożył kwiaty przy pomniku Błogosławionej Rodziny Ulmów i ich dzieci oraz na placu w miejscu upamiętniającym Żydów - ofiar Zagłady i nieznanych Polaków, którzy nieśli im pomoc. Prezydentowi towarzyszyli żołnierze i nasi harcerze. Uroczystość zakończył przejmujący dźwięk trąbki ."Kaddish" i "Cisza" wykonane były przez Gary'ego Guthmana.
Markowskie uroczystości stały się okazją do uhonorowania odznaczeniami państwowymi osób szczególnie zaangażowanych w pielęgnowanie i przekazywanie pamięci o Rodzinie Ulmów i innych Polakach, którzy ratowali Żydów podczas okupacji.
Za wybitne zasługi w dokumentowaniu pamięci o poświęceniu Ulmów i innych mieszkańców Markowej i ziemi łańcuckiej, którzy ryzykowali życie niosąc pomoc prześladowanym, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski odznaczony został Starosta Łańcucki Adam Krzysztoń. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski Prezydent Andrzej Duda odznaczył arcybiskupa Adama Szala i wiceprezesa IPN Mateusza Szpytmę. Z kolei Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczpospolitej Polskiej Prezydent oznaczył kardynała Marcello Semeraro. Po dokonaniu odznaczeń Prezydent RP Andrzej Duda w swym przemówieniu podkreślił, jak wielkie i ważne jest przesłanie, które płynie z poświęcenia Rodziny Wiktorii i Józefa Ulmów.
Po uroczystościach przed muzeum, w kościele pod wezwaniem św. Doroty w Markowej, odprawiona została uroczysta Msza św. w intencji Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej. Przed Mszą św. kardynał Marcello Semeraro, który przewodniczył koncelebrze, poświęcił przed kościołem palmy. W uroczystej Mszy św. Niedzieli Palmowej wzięła udział społeczność naszej parafii.
Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej oraz Towarzystwo Przyjaciół Markowej, działając w porozumieniu z Burmistrzem miasta Esens, panem Haraldem Hinrichsem i Starostą Powiatu Łańcuckiego panem Adamem Krzysztoniem, podczas odbywających się w Markowej i w Łańcucie w dniach 23-25 marca 2024 r. spotkań Dni Dziedzictwa błogosławionej Rodziny Ulmów, zostało zainicjowane Polsko-Niemieckie Forum Dialogu „Dom błogosławionych Ulmów”.
fot. Mateusz Inglot, zdjęcia z zasobów MPRŻ
„Nie ma rzeczy, której nie można by zdobyć wytrwałą pracą i pilnym staraniem”.
Seneka Młodszy
Walne zebranie sprawozdawcze członków Towarzystwa Przyjaciół Markowej
W niedzielę 10 marca 2024r zebrali się członkowie naszego stowarzyszenia na dorocznym zebraniu sprawozdawczym, w którym uczestniczyło 80 działaczy i zaproszeni goście. Rok 2023 był dla nas wszystkich czasem szczególnym. 10 września odbyła się beatyfikacja Rodziny Ulmów. Jako strażnicy dziedzictwa i tradycji Markowej przekazywaliśmy materiały dla dziennikarzy, reporterów i filmowców. Sceneria skansenu posłużyła do licznych nagrań filmów, spotów reklamowych oraz programów radiowo-telewizyjnych. Był to czas wytężonej pracy przy nasilającym się ruchu turystycznym i pielgrzymkowym. Podczas niedzielnych dyżurów społeczni przewodnicy musieli się uwijać, aby obsłużyć większą liczbę odwiedzających. Wydarzenia w zagrodzie opisywane były na stronie internetowej i Facebooku. Po wysłuchaniu sprawdzania z działalności i sprawozdania finansowego zebrani udzielili Zarządowi absolutorium. Na zakończenie, przy wspólnym posiłku, dzieliliśmy się wrażeniami i doświadczeniami minionego roku i planami Towarzystwa na ten rok.
Maria Ryznar-Fołta
Markowa, dnia 4 marca 2024r.
"Samotni możemy zrobić niewiele; razem możemy zrobić tak wiele."
Helen Keller
Już prawie wiosna, przyroda budzi się do życia – my sprzątamy w Skansenie
Jest co robić! Suche, opadłe liście jesienne okryły tereny zielone, a tu już wiosna za pasem, należało je pograbić i odnowić zieleń przez zasianie trawy. Stare drzewa owocowe i lipy potrzebowały podcięcia pędów i niektórych gałęzi, a w ogródku również należało wykonać niezbędne zabiegi: poobcinać uschłe pędy roślin, pozbierać jesienne liście i posadzić bratki. Zima w tym roku była krótka, ale z dużymi opadami śniegu, pod którymi nie wytrzymał bróg. Z pomocą firmy ubezpieczeniowej TUW (wypłacono nam odszkodowanie) oraz fachowego zaangażowania naszych kolegów, którzy wspomagając się własnymi ciągnikami i innym sprzętem przywrócono bróg do poprzedniego stanu.
Było nas wiele do pracy, a niektórzy 2 dni oddawali się pracy na świeżym powietrzu.
1. Bar Jadwiga
2. Bar Grażyna - 2 dni
3. Balawejder Renata
4. Balawejder Tadeusz
5. Balawejder Tomasz – 2dni
6. Bawoł Anna
7. Bąk Adam -2 dni
8. Czado Stanisław
9. Flejszar Danuta
10. Flejszar Józef - 2 dni
11. Flejszar Dominik - 2 dni
12. Fołta Maria -2 dni
13. Fołta Wiesław
14. Hałdys Leszek
15. Kilian Maria
16. Kochmański Marek
17. Małek Maria
18. Małecka Jadwiga
19. Nawojska Zofia
20. Olbrycht Justyna
21. Olbrycht Marek
22. Pelc-Kozłecka Irena
23. Rusinek Halina
24. Rut Franciszek
25. Szlęk Andrzej
26. Szajer Jan - 2 dni
27. Szajer Grażyna
28. Szpytma Czesława
29. Szpytma Jolanta
30. Szpytma Jowita
31. Żelazny Andrzej
Zagroda wysprzątana. Jest trochę czasu na odrodzenie się zieleni po roku licznych wycieczek i pielgrzymek w naszym Skansenie. Wszyscy po pracy odpoczęliśmy przy zasłużonym posiłku i towarzyskich rozmowach. Praca poszła szybko i sprawnie, bo uczestniczyło w niej wiele osób i byli to przecież markowianie, nie mogło więc być inaczej.
Maria Ryznar-Fołta
„Bóg się rodzi moc truchleje...”
Kolędowanie w markowskim Skansenie
13 stycznia 2024 roku spotkaliśmy się w naszym Skansenie na tradycyjnym, organizowanym corocznie, kolędowaniu. Była to okazja do spotkań, rozmów i delektowania się specjałami przygotowanymi przez nasze koleżanki, za co serdecznie im dziękujemy. Nade wszystko jednak, po raz kolejny wykonując nasze piękne polskie kolędy, mogliśmy się wsłuchać w dostojne lub skoczne melodie tańców narodowych, bo linia melodyczna wielu tych utworów oparta jest na polonezach, mazurkach, krakowiakach, czy oberkach. Mogliśmy też podziwiać głębię teologiczną, w którą obfitują teksty, wydawałoby się, tych prostych pieśni bożonarodzeniowych. Spotkanie przeciągnęło się do godzin wieczornych, bo wszystkim dopisywały humory i żal było się rozstawać.
M.K.
Prawa autorskie do zdjęcia posiada Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, fot. Mateusz Inglot
Wytchnienia od szalonego pędu codziennego życia,
rodzinnego ciepła, szczerej radości,
prawdziwego pokoju serca
płynącego za przyczyną Błogosławionej Rodziny Ulmów
z betlejemskiego żłóbka oraz wszelkiej pomyślności
w nadchodzącym nowym R.P. 2024
życzy Zarząd TPM
11 listopada 2023 - Święto Niepodległości
„Prawdziwy patriotyzm nie tylko polega na tym, ażeby kochać jakąś idealną ojczyznę, ale – ażeby kochać, badać i pracować dla realnych składników tej ojczyzny, którymi są ziemia, społeczeństwo, ludzie i wszelkie ich bogactwa.”
Bolesław Prus
Obchody upamiętnienia Święta Niepodległości – 105 rocznicę odzyskania niepodległości w Markowej przygotowane zostały przez Centrum Kultury Gminy Markowa pod przewodnictwem pani Dyrektor Katarzyny Peszko.
Obchody upamiętnienia Święta Niepodległości rozpoczęliśmy na cmentarzu parafialnym przy obeliskach naszych Katyńczyków: mjr. Antoniego Flejszara, kpt. Franciszka Michnara i kpt. Władysława Ciekota, gdzie Wójt Gminy Markowa Mirosław Mac i Przewodnicząca Rady Gminy Maria Ryznar- Fołta złożyli wiązanki biało-czerwonych kwiatów. Wydarzeniu towarzyszyli orkiestranci : Piotr Cwynar (trąbka) i Dawid Cwynar ( werbel).
Społeczność Markowej uczestniczyła następnie w Eucharystii, aby dziękować Panu Bogu za wolną Ojczyznę oraz modliła się za tych Polaków, którzy walczyli o wolność i niepodległość naszego kraju.
Kolejnym etapem był marsz niepodległości z Zespołem Orkiestry i Sztandarami: OSP, Solidarności Rolników Indywidualnych, TPM i Szkoły Podstawowej do Zagrody-Muzeum Wsi Markowa.
Tam pani Dyrektor Katarzyna Peszko przywitała zebranych i przypomniała krótko historię hymnu. Po czym z Orkiestrą odśpiewaliśmy Hymn Państwowy. Przy wotywnej kapliczce pod tablicą upamiętniająca markowian walczących w wojnie polsko-bolszewickiej władze Gminy Markowa złożyły wiązankę kwiatów. Zespół Śpiewaczy „Sami Swoi” zachęcił zgromadzonych do wspólnego śpiewania pieśni patriotycznych. Tak wszyscy mogliśmy poczuć smak tych trudnych i radosnych czasów.
Maria Ryznar-Fołta
Uroczystość sadzenia drzewek pamięci pod hasłem „Po owocach ich poznacie”
oraz doroczne Zaduszki Skansenowskie
4 listopada 2023 r. przed chałupą Szylarów zebrała się spora grupa mieszkańców Markowej oraz przybyłych gości. Uroczystość zasadzenia siedemnastu drzewek starych odmian jabłoni przekazanych przez Arboretum Bolestraszyce poprowadził piszący te słowa. Spotkanie w Markowskim Skansenie zaszczycili swoją obecności: Kazimierz Gołojuch poseł na Sejm RP, Jego Ekscelencja Metropolita Przemyski Arcybiskup Adam Szal, Marszałek Województwa Podkarpackiego Władysław Ortyl, Radosław Wiatr II Wicewojewoda Podkarpacki, Mateusz Szpytma Wiceprezes IPN, Adam Krzysztoń Starosta Łańcucki, Mirosław Mac Wójt Gminy Markowa, ks. proboszcz Roman Chowaniec, Waldemar Rataj Dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów. Większość wymienionych gości zabrała też głos odnosząc się do idei naszego spotkania.
Z dumą i satysfakcją należy odnotować, że po wystąpieniach wymienionych gości, głos zabrał II Wicewojewoda Podkarpacki Radosław Wiatr, który na mocy postanowienia Prezydenta RP Andrzeja Dudy odznaczył za zasługi w działalności na rzecz społeczności lokalnej Złotym Krzyżem Zasługi naszą koleżankę, a jednocześnie Prezesa TPM – Marię Ryznar-Fołtę. Serdecznie gratulujemy tego wyróżnienia.
Następnie członkowie rodzin i powinowaci błogosławionej Rodziny Ulmów zasadzili drzewka pamięci oraz złożyli pod każdym pamiątkowe kamienie z wygrawerowanymi imionami Wiktorii, Józefa oraz ich dzieci, swoje drzewko otrzymało też Nienarodzone. Zaproszeni goście natomiast zasadzili drzewka pamięci poświęcone żydowskiej rodzinie Goldmanów, którzy zginęli razem z Ulmami.
Po tej uroczystości udaliśmy się do Centrum Kultury Gminy Markowa, gdzie odbyły się doroczne Zaduszki Skansenowskie. W tym roku wspominaliśmy markowskie rodziny sprawiedliwych, które w czasie okupacji, ryzykując własne życie, ukrywały prześladowanych Żydów. Były to rodziny: Ulmów, Szylarów, Barów i Cwynarów. Prezentacje fotografii przybliżyły nam historię tych ludzi oraz ich podopiecznych. Z krótkim referatem dotyczącym rodziny Cwynarów wystąpił też dr Mateusz Szpytma. Nasze wspomnienia nastrojowymi pieśniami uświetnił występ chóru „Sami swoi” pod kierunkiem Jana Kiliana.
Następnie wszyscy udali się na poczęstunek do sąsiedniej sali, gdzie mogły się odbyć dalsze wspomnienia i rozmowy kuluarowe. Dziękujemy naszym koleżankom, które jak zwykle zadbały o to by niczego nie zabrakło na stołach.
Marek Kochmański
Wycieczka do Przemyśla
29 października odbyliśmy wyjazd do Przemyśla. Z Markowej wyjechaliśmy o godzinie 630, ale dzięki temu, iż nasza wycieczka zbiegła się ze zmianą czasu wszyscy byliśmy wyspani i wypoczęci. Przemyśl powitał nas piękną, ciepłą, jesienną pogodą. Na początek wzięliśmy udział we Mszy świętej w przemyskiej katedrze, następnie udaliśmy się z przewodnikiem na wzgórze, gdzie zwiedziliśmy zamek pamiętający czasy Kazimierza Wielkiego. Po zejściu w dół na rynek, trzeba było podzielić się na dwie grupy. Gdy jedna miło spędzała czas w kawiarni, druga zwiedzała niezwykle interesujące Muzeum Dzwonów i Fajek, po trzydziestu minutach następowała zmiana. Nieco zmęczeni udaliśmy się na obiad. Po obiedzie zwiedziliśmy Muzeum Archidiecezjalne im. św. Józefa Sebastiana Pelczara Biskupa oraz podziemia katedry. Następnie pojechaliśmy obejrzeć Fort XII Werner w Żurawicy, gdzie wysłuchaliśmy niezwykle interesujących opowieści przewodnika. Następnie pojechaliśmy na kolację i imprezę integracyjną. Pełni wrażeń po dwudziestej wróciliśmy do Markowej.
Markowa, dn. 21.10.2023r.
Święto pieczonego ziemniaka w skansenie
Tradycją wśród markowian w skansenie jest wesołe świętowanie jesienią po wykopkach ziemniaków. Smak pieczonych ziemniaków z serem i masłem w tym czasie jest wyjątkowy. Możemy ten fakt tłumaczyć na różne sposoby, np., że ziemniaki są „prawie” wykopane i dobrze przyrządzone.
Najważniejsze jednak jest wspólne spotkanie przewodników po markowskiej zagrodzie – skansenie. To jest czas dzielenia się radościami, doświadczeniami i troskami po spotkaniach ze zwiedzającymi, a teraz też pielgrzymami do Markowej. Nie brakowało wspólnych biesiadnych śpiewów. Dziękujemy koleżankom pracującym przy obsłudze wydarzenia : Jowicie Szpytma, Teresie Czado, Grażynie Bar, Agnieszce Rejzer i Bożenie Szajer.
Maria Ryznar-Fołta
I Seminarium Markowskie w dniach 18-20 października 2023r.
Misja życia to coś, co raczej odkrywamy niż wymyślamy.
Victor Frankl
W ramach prac seminaryjnych w dniach 18-20 X koncentrowaliśmy się nad misją i zadaniami: Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej i Zagrody Muzeum Wsi Markowa.
Sesję inauguracyjną rozpoczęliśmy spotkaniem w Zagrodzie - Muzeum Wsi Markowa. Podczas spotkania Waldemar Rataj- dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów dokonał wprowadzenia do prac programowych nad Strategią Muzeum Ulmów i refleksjami nad dziedzictwem wsi Markowa w kontekście Karty Solidarności. Dyrektor wygłosił referat nt. „Markowa – dziedzictwo chrześcijańskiej cywilizacji”.
Dziedzictwo Markowej jest powiązane z w wieloma wydarzeniami dziejowymi z sąsiedzką wsią Gać. Drugi dzień obrad odbyliśmy w historycznej siedzibie Uniwersytetu Ludowego w Gaci. Dr Jerzy Wowczak przedstawił „Muzeum Ulmów jako rzecznika przestrzeni i opiekuna miejsca dziedzictwa Markowej”. Był też czas do refleksji nad edukacją w muzeach. Referat w tym zakresie wygłosił pan Michał Mikołajczak.
Trzeci dzień był spotkaniem inauguracyjnym otwierającym działalność Forum Muzeów - Opiekunów Miejsca Dziedzictwa.
To były dla muzeum w Markowej pracowite 3 dni pogłębiające współpracę nad stworzenie spójnego programu opieki nad dziedzictwem Markowej.
Maria Ryznar-Fołta
Markowa, dnia 2.10.2023r.
"Trzeba żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie."
(łacińskie)
Zajęcia edukacyjne dla uczniów klas; VII b, VIII a, VIII b Szkoły Podstawowej w Markowej.
Młodzież szkolna przeżywała swoje spotkanie z Błogosławioną Rodziną w oparciu o wystawę plenerową pn. „Niecodzienna codzienność Rodziny Ulmów Józefa i Wiktorii oraz ich dzieci ”, także odwiedzając miejsca ich upamiętniające. Pierwszym i szczególnym miejscem był kościół parafialny i cmentarz. Przed relikwiami ks. Michał Stęchły w sposób bardzo obrazowy, a dzięki temu zrozumiały, przedstawił młodzieży „ świętych obcowanie” poprzez rodzinę naszych rodaków.
Na cmentarzu przy mogile Ulmów uczniowie posłuchali o historii tego miejsca opowiedzianej przez panią Czesławę Balawejder.
Aby zaprzyjaźnić się z tą Świętą Rodziną i spróbować ją zrozumieć uczniowie „w przestrzeni Markowej” odwiedzili dwa muzea: Muzeum Polaków Ratujących Żydów w czasie II wojny Światowej im. Rodziny Ulmów oraz Zagrodę –Muzeum Wsi Markowa.
Wiele emocji i wrażeń, wiele obrazów z historii przewinęło się przed młodym pokoleniem markowian. Wszystkie związane z historią przodków, ich dziedzictwem, korzeniami, z których wyrośli. Zajęcia edukacyjne zostały sfinansowane z budżetu Województwa Podkarpackiego.
Maria Ryznar-Fołta
Zajęcia edukacyjne i warsztaty ginących zawodów dla uczniów klas piątych Szkoły Podstawowej w Markowej
Uczniowie klas piątych poniedziałkowy poranek rozpoczęli od odwiedzenia naszego parafialnego kościoła. Tam ks. Michał opowiedział im historię Błogosławionej Rodziny Ulmów i objaśnił na czym w Kościele katolickim polega kult świętych i błogosławionych. Następnie pod opieką wychowawczyń dzieci udały się do markowskiej Zagrody-Muzeum, gdzie posiliwszy się proziakami z serem i masłem wysłuchały historii swojej rodzinnej wsi.
Później w grupach odwiedziły stanowiska pracy, przy których dyżurowali członkowie TPM. Mogły więc zapoznać się z pracą powroźnika, kowala, próbowały też swoich sił w młóceniu cepem i mieleniu zboża w żarnach. Dziewczynki wykonywały też sztuczne kwiaty z bibułki, którymi ozdabiano niegdyś kapliczki, przydrożne krzyże, a w domach święte obrazy. Następnie odbyło się wspólne grillowanie markowskiej kiełbasy i posiłek. Na zakończenie uczestnicy warsztatów odwiedzili Muzeum im. Rodziny Ulmów.
M.K.
Zajęcia edukacyjne i warsztaty ginących zawodów dla harcerzy i zuchów z Markowej i Ostrowa.
W sobotni poranek 23 września w markowskiej Zagrodzie-Muzeum spotkali się druhny i druhowie, aby wziąć udział w pokazie ginących zawodów. Właściwie należałoby powiedzieć, że te zawody w takiej formie jak kiedyś już nie istnieją, ale nasze koleżanki i koledzy z TPM potrafią jeszcze te czynności wykonywać. Harcerze zapoznali się więc z pracami, które nasi dziadkowe praktykowali na co dzień jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Na początek wysłuchali historii Markowej, potem podzieleni na grupy odwiedzali poszczególne stanowiska pracy. Mieli więc okazję piec proziaki na blasze, kręcić powrozy, młócić cepami, kuć kowalskim młotem, mleć zboże w żarnach, czy też robić z kolorowych bibułek sztuczne kwiaty, którymi kiedyś ozdabiano kapliczki, a w domach święte obrazy. Spotkanie zakończyło wspólne grillowanie markowskiej kiełbasy, która po trudach pracy w różnych zawodach wszystkim bardzo smakowała. Na zakończenie uczestnicy warsztatów odwiedzili Muzeum im. Rodziny Ulmów.
M.K.
"Umysł osiąga doskonałość dzięki jednej rzeczy: niezmiennej wiedzy o tym, co dobre i złe."
Seneka Młodszy
Edukacja muzeum w przestrzeni Markowej
Młodzież z I LO z Łańcuta z klasy IIE i IIIB brała udział w zajęciach muzealnych w Markowej, aby poznać „Niecodzienną codzienność rodziny Ulmów i ich dzieci.” Ścieżka poznawcza obejmowała historię wsi, w której Ulmowie dorastali do heroizmu i świętości. Młodzież w kościele parafialnym spotkała się ks. dr Romanem Chowańcem i posłuchała o dziedzictwie wsi zakorzenionym w chrześcijańskiej kulturze już od czasu lokacji wsi tj od połowy XIV w.
Na cmentarzu parafialnym pani Czesława Balawejder opowiedziała o kulcie Błogosławionych przy mogile Rodziny Ulmów.
W Zagrodzie Muzeum Wsi Markowa pan Marek Kochmański przybliżył młodzieży historię wsi ze szczególnym zwróceniem uwagi na historię pierwszej połowy XX w. To był czas rozwoju ruchu ludowego i ruchu spółdzielczego, czas wytężonej pracy organicznej na rzecz wzrostu gospodarczego i kulturalnego. W tym okresie hartowali się Wiktoria zd. Niemczak i Józef Ulma w służbie Bogu, Ojczyźnie, rodzinie i bliźnim z sąsiedztwa. W duchu miłości i poszanowania założyli rodzinę, w której pracowali wspólnie troszcząc się o swoje dzieci. Liczne fotografie Józefa uwieczniły szczęście rodzinne pracujących rodziców, bawiące się dzieci, spotkania rodzinne i sąsiedzkie.
Kolejnym miejscem historii Sprawiedliwych Markowian to Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny Światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej. Uczniowie poznali stałą ekspozycje muzeum, po której przewodnikiem był pan Józef Kielar. Opowiadana historia II wojny światowej pokazała uczniom tragizm tamtych dni, czas lęku, wielkiego niepokoju i codziennego napięcia. Natomiast na wystawie czasowej „ Błogosławieni Sprawiedliwi, albowiem (…) Opowieść o rodzinie Ulmów” poprzez artefakty z egzekucji u Ulmów i opowiadaną historię wydarzenia młodzież przezywała wydarzenia u Ulmów z dnia 24marca 1944r.
Posumowaniem wydarzenia był wspólny posiłek w Skansenie, który stał się wytchnieniem dla wysiłku ducha i umysłu, który musiał przyswoić solidną porcję wiedzy. Całość przedsięwzięcia sfinansowano ze środków Województwa Podkarpackiego.
Maria Ryznar Fołta.
Póki mamy czas, czyńmy dobro.
Św. Doroto módl się za nami.(inskrypcja na dzwonie w naszej parafii z 1669r.)
Błogosławiona Rodzino Ulmów módl się za nami.
BEATYFIKACJA RODZINY ULMÓW, MAŁŻONKÓW I ICH SIEDMIORGA DZIECI,MĘCZENNIKÓW
Markowa, dnia 10 września 2023 r.
Ulmowie zostali umęczeni, ponieważ odważyli się w warunkach wojennych przyjąć pod swój dach osiem osób narodowości żydowskiej. Beatyfikacja, jak pisze Arcybiskup Metropolita Przemyski Adam Szal, to wielki znak czasu dla naszego pokolenia, w ten sposób Pan Bóg zwraca uwagę na rodzinę, ponieważ jej destrukcja grozi upadkiem zarówno naszej ojczyźnie jak i całej cywilizacji zachodnioeuropejskiej.
W tym brzemiennym w podniosłe wydarzenia okresie przeżywaliśmy w naszym Skansenie czas wytężonej pracy. Zagroda służyła i nadal służy jako tło do scenariuszy nagrań filmowych, programów telewizyjnych i radiowych. Jest ona miejscem zachowanego dziedzictwa Ulmów i innych sprawiedliwych z Markowej. Uczestniczyliśmy w różnych pracach dotyczących organizacji i przygotowania całego przedsięwzięcia beatyfikacji od strony materialnej i duchowej. Nasza zagroda stała się w tym czasie przestrzenią do realizacji audycji i relacji z wydarzeń towarzyszących beatyfikacji i Mszy św. w dniach 9-10 września.
Składam podziękowanie wszystkim członkom stowarzyszenia, którzy oprowadzali wycieczki, udzielali informacji mediom, włączyli się do dyżurów w Skansenie na czas wzmożonego ruchu pielgrzymkowego i zadbali o bezpieczeństwo Zagrody- Muzeum. Możemy być dumni, iż mamy wkład w tak ważne wydarzenie, które zapisało się nie tylko do w historii Podkarpacia, ale też pozostawiło trwały ślad w dziejach naszej Ojczyzny i Kościoła Powszechnego.
Maria Ryznar-Fołta
"Zawołani po imieniu"
Już w najbliższą niedzielę, 3 września, w Markowej odbędzie się uroczystość odsłonięcia tablicy poświęconej wszystkim „Zawołanym po imieniu” – Polakom zamordowanym
przez Niemców za pomoc Żydom. Miejsce uroczystości to Sad Pamięci Muzeum Polaków Ratujących Żydów w czasie II wojny światowej. Wraz z nimi upamiętniamy także Żydów, którym pomagali, a którzy zginęli razem z nimi.
Uroczystość będzie symbolicznym włączeniem Rodziny Ulmów do grona "Zawołanych po Imieniu" - dlatego w tym wydarzeniu wezmą udział przedstawiciele markowskich rodzin Józefa i Wiktorii Ulmów oraz Goldmanów - zamordowanych wraz z Ulmami (Saul "Szall" Goldman wraz z rodziną mieszkał w centrum Markowej na przełomie XIX i XX., zanim przeniósł się do Łańcuta).
Instytut Pileckiego zaprasza na to wyjątkowe wydarzenie!
Program:
11:00 - Msza w Kościele św. Doroty w Markowej
12:30 - odsłonięcie Tablicy przy Muzeum Polaków Ratujących Żydów w czasie II wojny światowej
Noc Muzeum Ulmów
- spotkanie z Markową i markowianami w przeddzień beatyfikacji Rodziny Ulmów
2 września 2023 r.
Wydarzenie realizowane jest w cyklu „Markowa Otwarte Drzwi” we współpracy ze Skansen Zagroda - Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Markowej
18.00 – 20.00 w Skansenie odbędzie się spotkanie z markowianami.
Gościem honorowym będzie Helena Szpytma – pieśniarka i kustoszka dziedzictwa muzycznego Markowej, która gromadzi i wykonuje pieśni tradycyjne; to z jej udziałem przygotowujemy projekt: „Nieszpory Markowskie” oparty na pieśniach tradycyjnych dawnej Diecezji Przemyskiej.
20.00 – 21.00 "O dziedzictwie Markowej" opowie Waldemar Rataj Dyrektor Muzeum.
Spotkanie w Sadzie Pamięci w Muzeum Polaków Ratujących Żydów Podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej.
21.30 – Spotkanie z autorem wystawy czasowej „Ecce homo – osoba i twarz” Arturem Kapturskim w Muzeum Ulmów.
To ostatnia szansa na zobaczenie wystawy w tym okresie, powróci ona do nas w kolejnych sezonach.
Ponadto przez cały ten czas nasi przewodnicy będą na miejscu, aby Państwa oprowadzić, a także z chęcią udzielą dodatkowych informacji i odpowiedzą na zadane im pytania.
Dożynki gminne, wojewódzkie i diecezjalne w Soninie
W niedzielę 27sierpnia 2023 w Soninie odbyły się XL Dożynki Archidiecezji Przemyskiej, połączone z XXIII Dożynkami Województwa Podkarpackiego i Dożynkami Gminy Łańcut.
Markową reprezentowali: Wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Markowej Józef Rejzer z żoną Agnieszką i Koło Gospodyń Wiejskich.
Markowa, dn. 12.08.2023r
Wieniec I – Ulmowie do rodaków
Młodzież z Markowej prezentuje z wieniec z wyobrażeniem Rodziny Ulmów. Wieniec wykonany jest w formie dwustronnego obrazu. Postacie Sług Bożych Józefa i Wiktorii oraz ich dzieci: Stasi, Basi, Władzia, Frania, Antosia i Marysi są wyklejone są z ziaren lnu i płatków jęczmienia. Na drugiej stronie obrazu widnieje inskrypcja jednego z markowskich dzwonów: „Póki mamy czas czyńmy dobro”. Taki przekaz pozostawili dla nas Słudzy Boży. Obraz okalają kłosy żyta. Wokół podstawy obrazu umieszczono ogród kwiatowy otoczony wiankiem z kłosów pszenicy i owocni lnu , który jest wyrazem naszej wdzięczności dla ciężkiej pracy rolników. Wieniec wykonali członkowie Towarzystwa Przyjaciół Markowej.
Wieniec II – Dziękczynienie i szacunek dla chleba
Członkowie Zespołu Śpiewaczego ”Sami Swoi” przedstawiają wieniec z koszem chleba. Kosz jest misternie spleciony z ziaren kłokoczki. Wewnątrz kosza ustawionego na obrusie ze zbóż, nasion i kwiatów znajduje się chleb i winogrona. To symbole pokarmu Eucharystycznego i naszego powszedniego. Jeszcze nie tak dawno drogę rodzenia się chleba przeżywaliśmy we własnych domach. Cała rodzina uczestniczyła w ciężkich pracach w polu i w domu. Ludzie z wielkim szacunkiem odnosili się do każdej kruszyny chleba. Cały wieniec okalają kłosy różnych zbóż i kwiatów. Wieniec wykonali członkowie Towarzystwa Przyjaciół Markowej. 
Dzień Otwartych Drzwi w Zagrodzie - Muzeum Wsi Markowa- 2 lipca 2023r
"Pamięć jest skarbnicą i strażnikiem wszystkich rzeczy."
Cyceron
W pierwszą niedzielę lipca już po raz XXI nasza zagroda ożyła odchodzącymi w przeszłość pracami, zwyczajami, śpiewami i tańcami. Oferta dla uczestników wydarzenia obejmowała propozycje zmierzenia się z różnymi zajęciami jakie dawniej były powszechnie wykonywane na wsi. W czasie imprezy gościnnie wystąpił u nas Zespół folklorystyczny „Kurpiowszczyzna” z Myszyńca.
W nawiązaniu do zbliżającego się procesu beatyfikacji Sług Bożych Rodziny Ulmów nasze stowarzyszenie przygotowało wernisaż wystawy pn. Niecodzienna codzienność Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci: Stasi, Basi, Władzia, Frania, Antosia i Marysi. Celem wystawy jest ukazanie czasu i miejsca w historii Markowej gdzie wzrastali i hartowali się Ulmowie, aż do upamiętnienia wydarzeń II wojny światowej w naszej miejscowości dla tworzenia w czasach obecnych kultury pamięci oraz edukacji na rzecz dziedzictwa i jego wartości, aby przekazać je przyszłym pokoleniom.
Wystawa " Niecodzienna codzienność Rodziny Ulmów i ich dzieci " została dofinansowana ze środków Województwa Podkarpackiego.
Maria Ryznar-Fołta
„Wspólnie zwykli ludzie mogą osiągnąć niezwykłe rezultaty”
Becka Schoettle
Przekładka dachówki na stodole gospodarczej.
Markowa, dnia 29-06-2023 r.
Od kilku dni koledzy zorganizowali się, aby przeglądnąć konstrukcję dachową na stodole gospodarczej. Zgromadzona wcześniej dachówka czerwona z darowizn posłużyła do wymiany starej spękanej i dziurawej dachówki. Budynek stodoły gospodarczej posiada duże gabaryty. Zatem i płaszczyzny do przełożenia dachówki były bardzo duże. Przeglądnięcie i konserwacja konstrukcji dachowej i wymiana dachówki pochłonęły trochę czasu. Podczas prac przy dachu założone zostały nowe rynny. Dziękuję kolegom, którzy bezinteresownie zebrali się, aby zadbać o stodołę, w której znajdują się niezbędne maszyny i urządzenia oraz sprzęty do utrzymania ładu i porządku w Skansenie. Dziękuję kolegom za sprawną organizację i bezpieczną pracę. W zespole pracowali: Wacław Szpytma, Rejzer Józef, Stanisław Czado, Adam Bąk, Józef Flejszar, Jan Szajer, Bogdan Szpytma, Krystian Smela, Karol Szpytma, Marek Kielar, Adam Suchecki i Marcin Mroziak.
Maria Ryznar-Fołta
Światowy Dzień Dziergania w Miejscach Publicznych
w Zagrodzie Muzeum Wsi Markowa - 10 czerwca 2023r.
„Nic wielkiego na świecie nie zostało osiągnięte bez pasji”.
George Hegel
Już po raz piąty spotkały się pasjonatki dziergania i różnych robótek rękodzielniczych, aby dzielić się radością płynącą z ich pasji. Aż trudno uwierzyć, co możemy stworzyć plącząc nici szydełkiem lub innymi narzędziami. Prace te mają koić rozkołatane nerwy, łagodzić stresy, wyciszać i uspakajać. Zapewne spotkania, wymiana doświadczeń w otoczeniu starego sadu, przy ludowej muzyce są balsamem dla ducha i ciała.
Dziękujemy zaprzyjaźnionej Kapeli z Gaci, dziękujemy naszym gościom, pasjonatkom za spotkanie, za dzielenie się doświadczeniem i pozostawienie miłych wspomnień.
Maria Ryznar-Fołta
Boże Ciało – Markowa, dnia 8 czerwca 2023
W uroczystość Bożego Ciała powracamy do owego „Czwartku”, który wszyscy nazywamy „Wielkim”. Chrystus pozostawił całego siebie: Ciało, Krew, Duszę i Bóstwo. Dlatego ten Sakrament był zawsze uważany za „najświętszy”: Najświętszy Sakrament - żywa pamiątka odkupieńczej Ofiary. W tym dniu budujemy cztery Ołtarze, które symbolizują– cztery Ewangelie, a ponadto cztery strony świata, gdzie należy głosić Chrystusa. W tym roku nasze stowarzyszenie włączyło się w Procesję Uwielbienia Bożego Ciała poprzez postawienie jednego z ołtarzy przy drodze Dworskiej przed chałupą Szylarów.
"Lepiej zobaczyć coś raz, niż mówić o tym tysiąc razy."
Przysłowie chińskie
Wrocław, Świdnica i Książ stały się celem wycieczki Towarzystwa Przyjaciół Markowej
w dniach 2- 4 czerwca 2023 roku.
Obiekty naszej podróży odległe były nie tylko ilością mierzonej drogi, ale też różniące się urbanistyką. Pierwszym miejscem, przy którym zatrzymaliśmy się to wrocławskie ZOO z rozbudowanym Oceanarium. Rozległe tereny ogrodu zoologicznego odsłaniały przed nami ciekawe i różnorodne siedliska zwierząt z całego świata.
W niedalekim sąsiedztwie tuż za Halą Stulecia jest Ogród Japoński, a w nim podziwialiśmy kwitnące azalie japońskie i różaneczniki. Przechodząc pergolą chłodziliśmy się przy fontannie i słuchaliśmy muzyki. Był to czas na krótki relaks. Po obiedzie przeżyliśmy wspaniałe, niezapomniane chwile w pawilonie prezentującym Panoramę Racławicką. Spacerem wieczornym z Panoramy przez Ostrów Tumski dotarliśmy na nocleg. Mimo zmęczenia odszukaliśmy cmentarz przy ul. Bujwida, aby pochylić się nad mogiłą ks. Ewarysta Dębickiego - proboszcza parafii Markowej w latach 1904- 1952.
Drugi dzień wycieczki był słoneczny i ciepły. Spędzaliśmy go na wrocławskim rynku i w Uniwersytecie. Ze Lwowa do Wrocławia trafiły bezcenne zbiory Ossolineum oraz Panorama Racławicka i pomnik Aleksandra Fredry. Po obiedzie spacerkiem przez Rynek przeszliśmy do Ogrodu Botanicznego. Ogród ten był pełen różnobarwnych różaneczników, piwonii, irysów i innych kwiatów, krzewów i drzew. Odmienne atrakcje czekały nas w Hydropolis - nowoczesnym centrum edukacyjnymi wystawienniczym. Na ekspozycji prezentowana jest woda i jej wiele funkcji w różnych dziedzinach życia na ziemi. Dzień zakończyliśmy Eucharystią we Wrocławskiej Katedrze, którą celebrował w naszej intencji bp. Ignacy Dec. To był dzień pełen bogatych przeżyć.
Niedziela w Świdnicy: zwiedzaliśmy stary rynek oraz piękną, gotycką Katedrę pw. św. Stanisława i św. Wacława. Katedra pierwotnie była kościołem parafialnym, a od 25 marca 2004 służy jako Katedra Diecezji Świdnickiej. Pierwszym biskupem diecezjalnym został J.E. ks. prof. Ignacy Dec. W 2017 Katedra Świdnicka została uhonorowana tytułem Pomnik Historii nadanym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Jest to jeden z największych kościołów Śląska. Dane nam było też poznać Kościół Pokoju im. Trójcy Świętej w Świdnicy – największą drewnianą barokową świątynię w Europie, zabytkowy budynek sakralny. Kościół należy do świdnickiej parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Naszą wyprawę na „Zachodzie” zakończyliśmy na zamku „Książ” w kompleksie zamkowym, zlokalizowanym w wałbrzyskiej dzielnicy Książ na Pogórzu Wałbrzyskim, będącym częścią Książańskiego Parku Krajobrazowego.
17 maja 2023 roku Sympozjum „Muzeum w przestrzeni dziedzictwa Markowej”
Niektórzy członkowie TPM wzięli udział w Sympozjum, które zaplanowano w związku z obchodzonym 18 maja Międzynarodowym Dniem Muzeów i związaną z tym wydarzeniem tzw. Noc Muzeów. W ramach tego Sympozjum odbyła się podróż studyjna po Markowej.
Na początku odwiedziliśmy kościół świętej Doroty, którego historię, a także problemy związane ze zbliżającą się beatyfikacją Rodziny Ulmów, nakreślił proboszcz naszej parafii ks. dr Roman Chowaniec. Następnie udaliśmy się na miejsce męczeńskiej śmierci Rodziny Ulmów i przechowywanych przez nich Żydów. Kolejny etap naszej wędrówki to Muzeum Wsi Markowa. Tam nastąpiło historyczne spotkanie w chałupie Szylarów, w czasie którego odbyło się uroczyste zgromadzenie założycielskie Polskiego Towarzystwa Naukowego – Akademia Sprawiedliwych. Podpisano wówczas akt założycielski i powołano władze Towarzystwa. TPM reprezentowała Prezes Zarządu Maria Ryznar-Fołta. Po obiedzie udaliśmy się na spotkanie do Muzeum im. Rodziny Ulmów, gdzie odbyła się Podkarpacka Resursa Pamięci w ramach debaty programowej pt. „Rodzina Ulmów – dziedzictwo dla Markowej”. Podczas spotkania wysłuchaliśmy czterech wystąpień: Marii Ryznar-Fołty (audiowizualne) prezentowane wcześniej w czasie wizyty Pana Prezydenta Andrzeja Dudy wraz z Małżonką, Wójta Gminy Markowa Mirosława Maca, Marka Kochmańskiego oraz Joanny Korneckiej (odczytane przez Panią Prezes TPM ze względu na nieobecność prelegentki). Po krótkiej dyskusji spotkanie zakończono.
19 maja 2023 – Noc Muzeów
W naszej Zagrodzie-Muzeum 19 maja 2023 roku odbyła się tzw. Noc Muzeów. Wcześniej spotkaliśmy się w sali „starej szkoły”, aby odbyć sesję otwierającą debatę programową na temat dziedzictwa i rozwoju Markowej w kontekście wyzwań jakie czekają mieszkańców naszej miejscowości oraz województwa podkarpackiego w związku ze zwiększonym zainteresowaniem i wzmożeniem ruchu turystycznego, które wywoła wkrótce beatyfikacja Rodziny Ulmów.
Moderatorem debaty był Cezary Ulasiński Prezes Centrum Doradztwa Strategicznego, a gości w imieniu TPM przywitała Pani Maria Małek.
W panelu dyskusyjnym głos zabrali przedstawiając poruszaną problematykę z własnej perspektywy:
-
Marszałek Województwa Podkarpackiego – Władysław Ortyl;
-
Wójt Gminy Markowa – Mirosław Mac;
-
Dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Czasie II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów - Waldemar Rataj.
Komentarz podsumowujący wygłosił dr Jerzy Wowczak architekt i urbanista, wskazał na konieczność ochrony przestrzeni w tych miejscach, gdzie znajdują się najważniejsze dla Markowej zabytki i miejsca pamięci.
Później do godziny 23 oprowadzaliśmy po naszej Zagrodzie wszystkich chętnych, którzy zjawili się na Nocy Muzeów.
Muzeum Polaków Ratujących Żydów
wspólnie ze Skansenem Zagrodą - Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Markowej
organizuje Noc Muzeów 2023.
W programie między innymi:
-
zwiedzanie wystawy stałej Muzeum Polaków Ratujących Żydów z przewodnikiem; oprowadzamy grupy liczące maksymalnie 30 osób, w godzinach: 18:30; 20:00; 21:30; 23:00;
-
spacer po Sadzie Pamięci z historykiem dr Marcinem Chorązkim w godz.: 20:00; 20:30; 21:00; 22:00; 22:30; 23:00; 23:30;
-
zwiedzanie Zagrody- Muzeum Wsi Markowa z przewodnikiem, w godz.: 19.00; 20:00; 21:00; 22:00; 23:00.
Wydarzenie odbywa się w ramach programu ”Muzeum w przestrzeni Markowej” organizowanego wspólnie z Towarzystwem Przyjaciół Markowej.
Ogródek - pielenie 11 maja 2023 r.
”Praca na świeżym powietrzu zawsze daje posmak wolności i niezależności.”
Joseph Conrad
Tym razem tak trochę zaczepnie rozpoczynam naszą relację z pielenia i porządkowania naszego ogródka dnia 11 maja 2023r. W wolności i niezależności podjęliśmy decyzję o tym, aby popracować w ogródku. Trzeba było oczyścić ogródek ze zbyt panoszących się kłączy niektórych ziół i traw. Marta i Grzegorz Szylarowie postarali się o nawożenie ogródka i nowe nasadzenia. Pielenie przypadło w udziale Jowicie Szpytma, Grażynce Bar i autorce tekstu. Nie dało się ukryć zmęczenia po skończonej pracy, ale spojrzenie na nowy wizerunek ogródka ucieszył nas bardzo.
Maria Ryznar-Fołta
"Nie chciejcie Ojczyzny, która was nic nie kosztuje."
Jan Paweł II
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej - dar Prezydenta RP Andrzeja Dudy
dla Towarzystwa Przyjaciół Markowej.
W dniu 2 maja 2023r. na zaproszenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej przedstawiciele Towarzystwa Przyjaciół Markowej (TPM) : Józef Rejzer, Grażyna Bar, Wiesław Fołta i Maria Ryznar-Fołta wzięli udział w uroczystościach z okazji Dnia Polonii i Polaków za Granicą oraz Dnia Flagi RP. Uroczystości odbyły się z udziałem Pary Prezydenckiej w Belwederze. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Pan Andrzej Duda przekazał dar-flagę Rzeczypospolitej Polskiej Towarzystwu Przyjaciół Markowej. Po części oficjalnej zostaliśmy zaproszeni na poczęstunek i rozmowy z Parą Prezydencką. To niezwykłe wydarzenie i wyróżnienie zobowiązujące nas do wspierania działań zmierzających do zachowania wolnej, niepodległej Ojczyzny, w naszych, przecież niełatwych, czasach.
"Nie sama praca, ale jej cel sprawia, że to jest coś wyjątkowego”
William Paul Young, Chata
21 kwietnia 2023r. - pracowity piątek
W piątek odbył się przegląd oświetlenia i uzupełnienia braków w tym zakresie zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz obiektów.
Przeglądu dokonali Staszek Czado i Jan Szajer. We wszystkich obiektach są sprawne czujniki ruchowe oświetlenia poszczególnych pomieszczeń oraz zewnętrzne oświetlenie budynku szkoły.
Zasiana trawa
Po wykopach instalacji przeciwpożarowej i przeciwwłamaniowej pozostały wykopy, które utrudniają ruch po skansenie. Edward Kochmański przywiózł darmowy transport ziemi. Tomek Balawejder zadbał o wyrównanie terenu w miejscach wykopów, zasiał trawę i powałował miejsca wykopów.
Drzewo budulcowe - ułożone
Praca rozłożona na etapy sprawia, że jej wielkość nas nie przeraża. W godzinach popołudniowych zorganizowała się ekipa młodego pokolenia z naszego stowarzyszenia. Byli to: Wacław Szpytma z synem Dominikiem, Marcin Mroziak, Bogdan Szpytma , Krystian Smela i Marek Kielar. Koledzy wypoziomowali teren i podkłady do ułożenia pociętego drzewa. Sprzętem zmechanizowanym posłużył Józef Flejszar z synem Dominikiem. „ Stroisze” – przekładki przygotowali: Janek Szajer i Staszek Czado. Drzewo właściwie ułożone, przesuszy się i jest przygotowane do kolejnego procesu. Cel cząstkowy został osiągnięty.
Za wykonaną pracę w imieniu zarządu składam wielkie podziękowania.
Maria Ryznar-Fołta
„Sami możemy zrobić niewiele, razem tak dużo."
H. Keller
Przygotowanie do remontów w Zagrodzie
Jak przystało na rozsądnych gospodarzy już od wczesnej wiosny trzeba przygotować się do prac remontowo-budowlanych. Drzewo budulcowe (2 duże topole) podarowała na rzecz Skansenu Czesia Szpytma z I rejonu. Ścięcia dokonali koledzy - pilarze: Bogdan Szpytma, Krystian Smela i Józef Rejzer. Józef Flejszar, Dominik Flejszar i Adam Bąk przetransportowali bale do tartaku Józefa Szpytmy, gdzie pocięto je na brusy i deski. Przy cięciu bali pracowali Józef Flejszar z synem Dominikiem, Adam Bąk, Józef Szpytma i Józef Rejzer.
Kazimierz Cwynar przekazał bezinteresownie czerwoną dachówkę ze starej stodoły. Dzięki sprawnej organizacji koledzy w dniu 18.04.2023r zdjęli dachówkę z dachu i przewieźli do Skansenu. Czerwona dachówka będzie potrzebna do wymiany zniszczonych dachówek na stodole gospodarczej i do przykrycia nowego przydachu przy stodole gospodarczej. Do tej pracy zaangażowali się Adam Bąk, Kazimierz Cwynar (darczyńca), Stanisław Czado, Józef Flejszar, Józef Rejzer, Andrzej Szlęk i Andrzej Żelazny.
Dziękujemy wszystkim kolegom za zaangażowanie się do prac wraz z własnymi ciągnikami, przyczepami, piłami motorowymi. Dziękujemy Józefowi Szpytmie (Mekowi) za pocięcie drzewa we własnym tartaku i pomoc w tych pracach. Dziękujemy Kaziowi Cwynarowi (Białemu) za podarowanie dachówki.
Maria Ryznar -Fołta
Niedziela Palmowa - 2 kwietnia 2023 roku
Dawniej w Markowej określana jako Kwietna Niedziela zapowiadająca Pana Zbawiciela.
Jak co roku w tę niedzielę wierni w Markowej przynieśli palmy na Msze święte, aby poświęcić gałązki zielonej „kokoczki”, trzciny, bazi wierzbowych, jałowca oraz bukszpanu i żółtych forsycji. Wszystkie gałązki związane czerwoną wstążką tworzą palmę. Palmy wielkanocne nawiązują do palmowych gałązek, jakimi witano Pana Jezusa wjeżdżającego do Jerozolimy. Symbolizują znak triumfu, męczeństwa, odkupienia i Zmartwychwstania Pańskiego. W Wielką Niedzielę po Rezurekcji i śniadaniu gospodarze w Markowej z poświęconej kłokoczki robią krzyżyki, którymi znaczą pola dokonując poświęcenia ziemi wodą święconą. Tego uczyli ich ojcowie.
Tradycję robienia palm podtrzymuje Koło Gospodyń Wiejskich, Towarzystwo Przyjaciół Markowej i nasi harcerze. Palmy robione były z dziećmi w przedszkolach, w skansenie z młodzieżą szkolną i w harcówce z harcerzami.
Maria Ryznar-Fołta
MARKOWIANIN 2023 ROKU – niedziela 26 marca 2023 rok
Statuetka rodziny Sług Bożych Rodziny Józefa i Wiktorii Ulmów jest nagrodą przyznawaną za bezinteresowną pracę na rzecz wspólnego dobra i rozwoju wsi Markowa. Nagroda uprawnia do tytułu „ MARKOWIANIN ROKU” i jest przyznawana w rocznicę śmierci Rodziny Ulmów. W 79 rocznicę śmierci Ulmów Kapituła konkursu MARKOWIANIN 2023 ROKU jako laureata wybrała Pana Romana Kluza. Jest to kandydat Zespołu Śpiewaczego „Sami Swoi” z Markowej. Pan Roman od 1954 do 1993 roku był kinooperatorem w naszym kinie ”Wiedza”. Od wielu lat śpiewa w chórach męskich: Wincentego Salabury, chórze rezurekcyjnym i chórze kameralnym Zdzisława Magonia. Jest członkiem Zespołu Orkiestry Dętej i 4 kadencje prezesował temu zespołowi. Roman Kluz był w grupie założycielskiej Towarzystwa Przyjaciół Markowej. Obecnie śpiewa z Zespołem „Sami Swoi”. Prywatnie jest kuzynem dzieci Ulmów. Urodził się w 1936 roku i razem ze Stasią Ulmówną miał przystąpić do I komunii Św. Mama Romana Aniela była siostrą Wiktorii. Ojciec Romana był stolarzem i wykonał 4 trumny-skrzynie, w których pochowano rodzinę Ulmów.
Roman bardzo wzruszył się przyznaną nagrodą. Ucieszył się, że został uznany jego wkład na rzecz kultury, ale też przywołał pamięć Stasi, z którą chodził do szkoły.
Do nagrody nominowany był też Pan Jan Krauz, kandydat TPM, paraolimpijczyk, zasłużony w wielu dziedzinach życia społecznego Markowej i Nowej Sarzyny.
Akcja Katolicka natomiast zaproponowała kandydaturę Pani Stanisławy Kuźniarowej. Nominowana Stanisława Kużniar jest świadkiem w procesie beatyfikacyjnym rodziny Ulmów. Jej chrześniakiem był Wladzio Ulma ur.5.12.1938roku. Pani Stanisława skończyła 100 lat i oczekuje na proces beatyfikacji Rodziny Ulmów.
Gratulacje dla Laureata i Nominowanych w konkursie „MARKOWIANIN ROKU” złożył Wójt Gminy Mirosław Mac i Wiceprzewodnicząca Rady Gminy Krystyna Cwynar. W uroczystościach udział wzięli : Marszałek Stanisław Kruczek, Radny Sejmiku Karol Ożóg, Starosta Adam Krzysztoń, proboszcz naszej parafii ks. dr Roman Chowaniec, radni Gminy Markowa, gminne władze OSP, prezes RZPiT Barbara Lew. Wszyscy gratulowali Laureatowi oraz Nominowanym i życzyli dalszej pomyślności w służbie swojej małej Ojczyzny.
Wieczór ten uświetnił Zespół Śpiewaczy „Sami Swoi”.
Zdjęcia wykonał Mateusz Inglot.
Maria Ryznar-Fołta
„Ważniejsze od przetrwania jest zachowanie swojego człowieczeństwa.“
George Orwell
Narodowy Dzień Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką
24 marca 2023 roku bardzo uroczyście, jako społeczność Markowej, obchodziliśmy 79 rocznicę mordu dokonanego przez niemiecką żandarmerię na rodzinie Ulmów i Goldmanów. Swoją obecnością zaszczycił nas Prezydent RP Andrzej Duda wraz z Małżonką, Ambasador RP w Watykanie Adam Kwiatkowski, ks. abp. Adam Szal, nasz rodak Wiceprezes IPN Mateusz Szpytma, ks. Robert Tyrała Rektor Uniwersytetu Papieskiego w Krakowie, ministrowie z kancelarii Prezydenta i kancelarii Premiera, władze Województwa Podkarpackiego, starostwa, naszej gminy i parafii pod wezwaniem św. Doroty, harcerze markowskich drużyn Hufca Łańcut i młodzież Szkoły Podstawowej im. Sług Bożych Rodziny Ulmów. W uroczystości udział wzięli zaproszeni mieszkańcy Podkarpacia, których krewni ratowali Żydów w okresie Holokaustu. Obchodom towarzyszyli markowianie zgromadzeni na placu przy MPRŻ im. Rodziny Ulmów oraz na cmentarzu i w kościele parafialnym na Mszy Św.
Dla markowian to szczególne zobowiązanie i wyraz wdzięczności dla Ulmów, Szylarów, Barów, Cwynarów, Przybylaków i tych wszystkich, którzy mieli odwagę podać pomocną dłoń sąsiadom żydowskim w obliczu zagłady, narażając przy tym własne życie i swoich najbliższych. Dzisiaj, w dobie bezrefleksyjnego konsumpcjonizmu i nihilizmu moralnego, heroizm tych rodzin bywa często niezrozumiały.
10 września 2023 roku to dzień wyznaczony na beatyfikację Rodziny Ulmów.
Niech przesłaniem Sług Bożych Rodziny Ulmów będzie dla nas inskrypcja na jednym z dzwonów w naszym kościele: „Póki mamy czas czyńmy dobro. Św. Doroto módl się za nami.”
Zdjęcia wykonał Mateusz Inglot.
Maria Ryznar-Fołta
Walne zebranie członków TPM
12 marca 2023 roku w Zagrodzie Muzeum w Markowej odbyło się walne zebranie członków TPM. Po wyborze przewodniczącego zebrania i komisji skrutacyjnej głos zabrała Prezes Zarządu TPM Maria Ryznar-Fołta. Przedstawiła sprawozdanie z działalności Towarzystwa w roku 2022 oraz plan działania na rok bieżący. Zgromadzeni wysłuchali też protokołu Komisji Rewizyjnej dotyczącego gospodarowania finansami w biegłym roku. Komisja działania Zarządu zaopiniowała pozytywnie. Po krótkiej dyskusji odbyło się głosowanie nad wotum zaufania dla Zarządu. Zarząd takie wotum od zebranych członków TPM otrzymał. W przerwie obrad można było się posilić specjałami przygotowanymi przez koleżanki z TPM.
M.K.
Idzie wiosna, robimy pierwsze porządki.
"Prawdziwe bogactwo to nie to,
ile twoja praca pozwoli ci zarobić,
ale to, kim cię uczyni. "
Pino Pellegrini
W oczekiwaniu na przyjście wiosny podjęliśmy prace porządkowe
na terenie skansenu. Porządek w zagrodzie sprawia, że jest nam radośniej i otaczająca nas przyroda zdaje się być bardziej przyjazna. Podczas tegorocznych porządków zostały przycięte drzewa i krzewy. Wygrabiliśmy trawę i liście na terenie całej zagrody. Pomimo zimnego wiatru licznie przybyli członkowie TPM sprawnie i szybko uwinęli się z porządkami. Koledzy przybyli ciągnikami ze sprzętem zmechanizowanym, co usprawniło pracę. Nagrodą dla nas wszystkich był wspólny posiłek przygotowany przez nasze koleżanki.
W imieniu zarządu dziękuję wszystkim sprzątającym - Maria Ryznar Fołta
Spotkanie społecznych przewodników w Skansenie
W dniu 11 lutego 2023 r członkowie naszego stowarzyszenia pełniący w sezonie niedzielne dyżury w Skansenie spotkali się, aby przypomnieć i odświeżyć sobie wiedzę z historii Markowej. Kolega Marek Kochmański opowiedział o najważniejszych wydarzeniach z dziejów naszej wsi. O niedawno otworzonej chałupie Szylarów opowiedziała koleżanka Maria Ryznar-Fołta. Mimo chłodu wyszliśmy na teren zagrody. Koledzy Franciszek Rut, Jan Szajer, Tadeusz Balawejder, Józef Kielar, Bogusław Szpytma dzielili się z uczestnikami spotkania swoją znajomością starych zawodów oraz wiedzą o zgromadzonych zbiorach.
Wiosny jeszcze nie widać, ale jak tylko słoneczko ogrzeje ziemię, to czeka nas dużo pracy, aby przygotować się do nowego sezonu turystycznego.
Maria Ryznar-Fołta
Niezwykła wizyta
W dniu 6 lutego 2023 złożył wizytę w Markowej Jean-Marie Élie Setbon z osobami towarzyszącymi. Goście po zwiedzeniu Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów odwiedzili też chałupę Szylarów. W kryjówce na strychu przez krótką chwilę dało się odczuć dokuczliwe zimno. W takich trudnych warunkach przetrwała czas prześladowań przez prawie 2 lata siedmioosobowa żydowska rodzina Weltzów. Schronienia udzielili przśladowanym Dorota i Antoni Szylarowie wraz z dwoma dorosłymi córkami Zofią i Heleną, nieletnim Eugeniuszem, Franciszkiem i Janiną,z rodziną zamieszkiwała też babcia Magdalena. Ulmowie, Szylarowie, Cwynarowie, Barowie i wielu innych markowian, nie tylko widziało i wzruszało się tragiczną sytuacją żydowskich sąsiadów, ale też udzielało schronienia z narażaniem życia własnego i rodzin.
Dla ludzi aktywnych, twórczych, myślących i kochających nie ma nigdy łatwych czasów, co swoim życiem potwierdza też Jean-Marie Élie Setbon, który urodził się we Francji w 1964 r. w rodzinie żydowskiej. Od ósmego roku życia w tajemniczy sposób czuł się przyciągany przez Jezusa Chrystusa. Na kilka miesięcy przed swoją bar micwą (12 lat) zaczął regularnie chodzić na Mszę św. Po ukończeniu szkoły średniej kontynuował poszukiwania Boga w Izraelu, gdzie mieszkał w kibucach, służył w armii izraelskiej i uczęszczał do dwóch różnych szkół rabinackich. W 1989 r. powrócił do Francji jako ultraortodoksyjny rabin. Do Kościoła katolickiego wstąpił w 2008 roku, jest wykładowcą i pedagogiem specjalizującym się w teologii i egzegezie biblijnej. Obecnie jest wdowcem, i ojcem ośmiorga dzieci. Swoją fascynującą podróż duchową opisuje w książce „Od jarmułki do krzyża” (polskie tłumaczenie: wyd. Agape 2018).
Maria Ryznar-Fołta
„Wśród nocnej ciszy głos się rozchodzi…”
Kolędowanie w markowskim Skansenie
14 stycznia członkowie TPM zgodnie z wieloletnią tradycją zebrali się w naszym Skansenie na dorocznym kolędowaniu. Radość wspólnego kolędowania i biesiadowania została wyrażona w ochotnym i donośnym śpiewie pięknych polskich kolęd jak również piosenek biesiadnych.
Nasze spotkanie zaszczycili też swoją obecnością Państwo Maria i Eugeniusz Szylarowie oraz Dyrektor Muzeum Ulmów Pan Waldemar Rataj. O to, aby (jak mówiło się w dawnej Markowej) było „o czym śpiewać” zadbały nasze koleżanki z Towarzystwa, przygotowując żurek i inne smakołyki. Śpiewom natomiast przewodzili, grając na akordeonach, ks. Damian Toczek i kolega Jan Kilian.
M.K.
Seminarium dla Policji w Muzeum Ulmów i w Muzeum Wsi Markowa
W ramach Trzeciego Sympozjum Praw Człowieka w Muzeum Ulmów w dniu 14 grudnia 2022 roku odbyło się seminarium z funkcjonariuszami Policji z Województwa Podkarpackiego.
„Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.” Tak stanowi pierwszy artykuł Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, uchwalonej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 10 grudnia 1948 roku.
Dr Marcin Chorązki wygłosił wykład o prawach Żydów i Polaków podczas okupacji niemieckiej, o Zagładzie oraz o tych Polakach, którzy nieśli pomoc prześladowanym.
Uczestnicy seminarium po wysłuchaniu wykładu skonfrontowali wiedzę historyczną z tym, co przedstawia stała ekspozycja Muzeum Ulmów.
Na koniec funkcjonariusze wzięli udział w ścieżce edukacyjnej „Chałupa Szylarów”, będącej wspólnym projektem Muzeum Polaków Ratujących Żydów i Towarzystwa Przyjaciół Markowej.
W pierwszej części obejrzeli reportaż „Bejt znaczy Dom”, a następnie zwiedzili dom Szylarów z odtworzoną na strychu kryjówką żydowskiej rodziny Weltzów.
„Podróżować to rozwijać się”.
Pierre Brentano
Wyjazd do Warszawy
W dniach 26 i 27 listopada odbył się wyjazd członków TPM do Warszawy. Inspiracją do zorganizowania wyprawy było zaproszenie przez dyrekcję Muzeum w Wilanowie członków TPM do odwiedzenia tej wyjątkowej placówki muzealnej. Wcześniej w Markowej gościliśmy panów dyrektorów Pawła Jaskanisa i Piotra Górajca. Program wyjazdu był bardzo bogaty. Na początku odwiedziliśmy Muzeum Katyńskie w Cytadeli Warszawskiej, potem udaliśmy się do Zamku Królewskiego, gdzie mogliśmy podziwiać między innymi wystawę obrazów Bernardo Bellotto zwanego Canaletto. Następnie odwiedziliśmy z przewodnikiem Stare Powązki i Kościół pw. św. Karola Boromeusza. Na ścianie pamięci poświęconej pomordowanym na Wschodzie odnaleźliśmy tabliczkę z imieniem i nazwiskiem majora Władysława Ciekota przedwojennego lekarza w Spółdzielni Zdrowia w Markowej zamordowanego w Katyniu.
Na nocleg udaliśmy się do Niepokalanowa, gdzie nazajutrz mogliśmy uczestniczyć w niedzielnej Mszy Świętej i zwiedzić tamtejsze Muzeum poświęcone św. Maksymilianowi Kolbe. W Niepokalanowie uderza wspaniała atmosfera wyciszenia i modlitwy oraz zupełny brak komercji charakterystyczny dla wielu tego typu miejsc, daje się też zauważyć niezwykła schludność i funkcjonalność miejsc noclegowych.
Po pożegnaniu Niepokalanowa wróciliśmy do Warszawy, aby podziwiać panoramę stolicy z trzydziestego piętra Pałacu Kultury. Następnie udaliśmy się do Muzeum w Wilanowie, gdzie zostaliśmy przyjęci „po królewsku” przez pana dyrektora Piotra Górajca, który powierzył nasze dwie grupy swoim najlepszym przewodnikom. Dzięki nim mogliśmy odkryć i choć trochę zgłębić piękno i tajemnice tej królewskiej rezydencji. Na koniec było dane nam podziwiać zjawiskowe piękno wilanowskiego ogrodu świateł. W końcu zmęczeni, ale pełni wrażeń udaliśmy się w drogę powrotną, zatrzymując się jeszcze na obiadokolację w zajeździe Jakubowa Izba.
M.K.
Muzeum Katyńskie
Zamek Królewski
Stare Powązki
Niepokalanów
Pałac Kultury
Wilanów
"Pamięć jest skarbnicą i strażnikiem wszystkich rzeczy."
Cyceron
XXI Zaduszki Skansenowskie
Niektóre rzeczy i miejsca nie będą już nigdy takie same. Zabrakło bowiem osób, które nadawały im wyjątkowego znaczenia.
5 listopada 2022r wspominaliśmy tych, którzy włączali do codziennej, ciężkiej pracy we własnym gospodarstwie bezinteresowne działanie dla tworzenia kultury pamięci na rzecz dziedzictwa i jego wartości.
Oni kochali swoją małą ojczyznę Markową i budowali Zagrodę –Muzeum Wsi Markowa.
Byli to śp. Edward Szpytma (6.07.1936 - 23.11. 2021r .) – cieśla, pomysłodawca wielu rozwiązań technicznych, ulepszeń we własnym gospodarstwie i w skansenie. Edward to budowniczy szkoły i chałupy Szylarów, inicjator i motor wielu innych działań w skansenie, był majstrem przez duże „M”. Zapisał swoje wspomnienia o ważnych wydarzeniach, w których aktywnie uczestniczył.
Śp. Zofia Szpytma * 30.09.1938 - 5.12.2021r- żona Edwarda, oddana pracy w gospodarstwie, wzorowa gospodyni, czynna działaczka Teatru Amatorskiego w Markowej i Koła Gospodyń Wiejskich. Jej staraniem znacznie wzbogaciły się zbiory muzealne w Skansenie o sprzęty gospodarstwa domowego, naczynia, ubiory i pościel. Zosia dbała o ogródek przydomowy w zagrodzie, przygotowała regionalne potrawy na wiele różnych spotkań, pisała wiersze okolicznościowe na różne ważne wydarzenia, gromadziła materiały prasowe o Markowej. Pozostawiła zapisy o życiu i pracy w gospodarstwie.
Śp. Józef Szpytma (5.01.1935 -29.11.2021r.) - kowal, znawca historii Markowej, „przekuwał” dziedzictwo Markowej wprowadzając je w dialog z kulturą lokalną podczas warsztatów ginących zawodów. Pięknie opowiadał o pracy kowala, znał i kochał swój fach. Chętnie służył radą, wspierał młodych, którzy interesowali się kowalstwem.
Śp. Kazimierz Sobek (24.03.1935- 27.12.2020r.)- kowal, nierozłączny towarzysz Józefa i Edwarda. Człowiek wielkiej pogody ducha, radosny, zarażający radością młodych, którym przekazywał swoje doświadczenie i wiedzę o pracy, o tradycjach, o tym wszystkim czym żył, co wypełniało jego codzienność.
Maria Ryznar - Fołta
„Waga wydarzeń uchodzi prawie zawsze uwagi tych,
którzy są ich świadkami.”
Andre Maurois
Chałupa biedniacka w nowej odsłonie
Dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Województwa Podkarpackiego na przełomie września i października 2022r wykonany został remont zachowawczy pokrycia dachu chałupy biedniackiej. Wymienione zostały przegniłe elementy konstrukcji dachu i położono nową strzechę z kiczek wykonanych z żytniej słomy. Wnętrza chałupy: izba, sień i komora zostały pobielone, a wszystkie zbiory wewnątrz starannie przeglądnięte, odczyszczone i zakonserwowane.
Maria Ryznar-Fołta
W dniu 9 października 2022 roku odbyło się w Markowej udekorowanie dwóch grobów repliką „ Gwiazdy Przemyśla” zasłużonych w walce o wyzwolenie Przemyśla w latach 1918-1920.
Uroczystość rozpoczęła się Mszą Świętą koncelebrowaną przez ks. prałata Stanisława Czenczka, proboszcza parafii Markowej ks. dr Romana Chowańca i ks. Damiana Toczka. W uroczystościach brały udział poczty sztandarowe: Towarzystwa Przyjaciół Przemyśla, Regionu Straży Miejskiej w Przemyślu i Towarzystwa Przyjaciół Markowej oraz harcerze z markowskiej drużyny Hufca ZHP Łańcut.
Po zakończonej Eucharystii w procesji udano się na cmentarz parafialny, gdzie odznaczono groby kpt. Michała Kluza i ppor. Antoniego Szylara repliką „Gwiazdy Przemyśla”. Po czym o waleczności i szlaku bojowym odznaczonych mówili: Bogusława Pieczyńska Prezes TPP i Józef Kielar skarbnik TPM a jednocześnie krewny odznaczonych.
Podsumowaniem wydarzenia było spotkanie uczestników przy ciepłym posiłku w Zagrodzie – Muzeum Wsi Markowa
Józef Kielar
"Jak długo na Wawelu"
Walcząc o przyszłość narodu,
trzeba się oprzeć o jego groby.
Jerzy Waldorff
W niedzielę 2 października członkowie Towarzystwa Przyjaciół Markowej odbyli wycieczkę do Krakowa. Wawel wraz z Katedrą Wawelską stały w centrum naszego zainteresowania. Rozpoczęliśmy od Eucharystii w Katedrze sprawowanej po łacinie przed ołtarzem Św. Biskupa Stanisława. Po zwiedzeniu trzech wawelskich ekspozycji i Katedry, popołudniu z przewodnikiem przeszliśmy ulicami: Kanoniczą i Grodzką na Rynek. Spacer przez Sukiennice i Planty zakończył się pod Pomnikiem Grunwaldzkim. Ta niedziela przepełniona bogatą lekcją historii i refleksją nad naszym dziedzictwem, jest dla nas, markowian odniesieniem do naszych dziejów.
Maria Ryznar-Fołta
fot. Barbara Lew
Dziedzictwo Sprawiedliwych markowian
W dniu 6 września 2022 w ramach Sympozjum Historycznego Muzeum Ulmów pod nazwą „II wojna światowa - nieodrobiona lekcja historii” odbyło się uroczyste przyznanie pośmiertnie Odznaki Honorowej „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego” Abrahamowi Izaakowi Segalowi. Uroczystości odbyły się w Muzeum Zagrodzie Wsi Markowa przed chałupą Szylarów.
Odznakę tę Sejmik przyznał w uznaniu szczególnych zasług w upowszechnianiu wiedzy o bohaterskiej postawie wielu mieszkańców Markowej i całego Podkarpacia w ratowaniu Żydów podczas niemieckiej okupacji. Odebrały ją dzieci i wnuki Abrahama Segala.
Pan Marszałek w swoim przemówieniu powiedział m.in. o powstaniu „Szlaku kultury pamięci im. Abrahama Isaaka Segala” pod auspicjami i przy wsparciu finansowym Samorządu Województwa Podkarpackiego, a jego inicjatorami są: Muzeum Polaków Ratujących Żydów oraz Zagroda-Muzeum Wsi Markowa, przy współpracy dr. Mateusza Szpytmy.
W godzinach popołudniowych, w pobliżu Sadu Pamięci, stanowiącego część Muzeum Polaków Ratujących Żydów, dokonano wręczenia medali Sprawiedliwy wśród Narodów Świata rodzinom dziesięciu osób z Podkarpacia. W tym była rodzina markowian: Szymona Fołty ur. 1879 r. i jego żony Marianny z Homów, którzy nabyli ziemię w Jankowicach w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku i tam gospodarowali.
Taki sobie zwyczaj
Ślabant dla Joanny I Aleksandra Olbrychtów
w dniu 03.09.2022
Dożynki Archidiecezji Przemyskiej w Jodłówce – 28 sierpnia 2022r.
„Wypowiadanie wdzięczności jest uprzejme i przyjemne, okazywanie wdzięczności jest hojne i szlachetne, ale żyć wdzięcznością to dotykać Nieba."
Johannes A. Gaertner
W Jodłówce w dzień odpustu parafialnego Matki Boskiej Pocieszenia odbyły się uroczystości dziękczynienia za zbiory. Podczas Eucharystii, której przewodził Ks. Arcybiskup Adam Szal, markowianie dziękowali Panu Bogu za szczęśliwe zbiory, za błogosławieństwo w ciężkiej pracy na roli. Delegacja naszej wsi przyniosła przed tron Matki Bożej wieniec dożynkowy i złożyła w darze chleb, owoce i kwiaty.
Maria Ryznar-Fołta
Dożynki w Markowej 21.08.2022r.
Ziemia dzięki swej hojności zaspokaja potrzeby ludzi, dając im życie. Przez pracę człowiek jest zdolny panować nad ziemią, aby owocowała dla pożytku społeczeństw. Codzienny chleb to owoc pracy rolników, a dziękczynieniem za szczęśliwy przebieg żniw i obfite zbiory są wieńce dożynkowe.
Zboża, zioła, owoce i kwiaty zebrane z naszych pól są małymi cząstkami tworzącymi wieńce będące symbolem obfitości plonów i pracy rąk ludzkich. Wieńce nawiązują w swoich symbolach do Chleba Eucharystycznego, do tradycji żniwnych oraz ważnych wydarzeń społecznych.
W tym roku członkowie Towarzystwa Przyjaciół Markowej wykonali 3 wieńce dożynkowe oraz uczestniczyli w uroczystościach dożynkowych.
Nasi goście
19 sierpnia 2022 odwiedził Markową Rafał Weber – Sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury. Pan Minister oddając hołd rodzinie Ulmów złożył kwiaty przed pomnikiem upamiętniającym tragiczne wydarzenia mordu na rodzinie Ulmów oraz żydowskiej rodzinie Goldmanów. W trakcie pobytu Pan Poseł zwiedził Muzeum Ulmów i nawiedził Grób rodziny Ulmów na parafialnym cmentarzu. Na zakończenie nasz Gość zwiedził Muzeum Zagrodę Wsi-Markowa.
Maria Ryznar-Fołta
Nadzwyczajne spotkanie za przyczyną Sług Bożych Rodziny Ulmów.
29 lipca 2022r w Skansenie w Markowej przyjęliśmy rodzinę z USA z Bostonu. Pani Kelly, jej siedmioro dzieci wraz z opiekunką Jacke w Markowej dziękowali za łaski otrzymane od Boga za wstawiennictwem Sług Bożych Rodziny Ulmów i prosili o dalszą opiekę dla swojej rodziny. Goście przyjechali do nas ze znaną dziennikarką Pauliną Guzik, która była dla Nich tłumaczem i przewodnikiem w Polsce.
Dla nas to niezwykła lekcja zaufania Stwórcy i Panu życia i śmierci.
Maria Ryznar-Fołta
Wycieczka do Krosna, Bóbrki i Odrzykonia- 10 lipca 2022r.
Podróże to jedyna rzecz na którą wydajemy pieniądze, a stajemy się bogatsi.
(autor nieznany)
Nasze podróżowanie nie było ani kosztowne, ani dalekie, ale mimo to było ciekawą wyprawą. Rozpoczęliśmy od zwiedzania krośnieńskiego rynku. Historia osadnictwa Krosna zarówno czasowo jak i narodowo jest zbliżona do powstania Markowej. W Krośnie odwiedziliśmy muzeum techniki- Centrum Dziedzictwa Szkła.
Drugim miejscem historii techniki był Skansen w Bóbrce. To niezwykła przeszłość polskiej myśli technicznej, prekursorskiego odkrycia przez Ignacego Łukaszewicza procesów destylacji ropy i zastosowania nafty.
W Kopytowej poznaliśmy pięknie wyposażony dwór, któremu dawną świetność przywrócił pan Andrzej Kołder. W dworskich komnatach spotkała nas bardzo miła niespodzianka za sprawą konserwatora z Krosna Pana Zdzisława Gila. Pan Zdzisław pogratulował markowianom unikatowej placówki kultury jaka jest Zagroda- Muzeum Wsi Markowa. W uznaniu przekazał do zbiorów muzealnych zabytkową cegłę z początków XIX w. z cegielni Ostaszewskich we Wzdowie.
Dzięki przychylności Pana Andrzeja Kołdera odwiedziliśmy zamek Kamieniec w Odrzykoniu. (Zdjęcia)
Eskapadę kończyliśmy na dziedzińcu Kamieńca smakując pieczoną kiełbaskę przy śpiewach i akompaniamencie akordeonowym Jana Kiliana.
Dziękuję koleżance Irenie Pelc-Kozłeckiej za przygotowanie wycieczki, a Basi Lew za dokumentację fotograficzną tego wydarzenia.
Maria Ryznar-Fołta
Ślabant dla orszaku weselnego Pawła i Agnieszki Jurczaków
Markowa 9 lipca 2022 roku
Tak bywało zawsze w Markowej i tak niechaj będzie.
W orszakach weselnych dla przydrożnych gapiów najważniejsi byli Swaszka i Drużba. Swaszka obsypywała dzieci słodkimi „szyszkami” , a drużba obdarowywał uczestników ślabantu weselną wódeczką. Na ślabancie zwykle nawiązywano do profesji gospodarzy, młodej pary lub drużby. Przy tym ślabancie organizatorzy zabawili się w lekcję wychowania fizycznego. Młodzi otrzymali za pośrednictwem Markowskiej Poczty życzenia ze starą, rodzinną fotografią praprababci Pawła- Doroty Węglarskiej, pradziadków Marii i Józefa Cwynarów oraz dziadzia Floriana Cwynara. O gospodarzu Józefie Jurczaku , Drużbie i Swaszce Markowska Poczta też pamiętała. Obdarzyłą ich drewnianymi bączkami dla sprawdzania na weselu sprawności manualnej .
Maria Ryznar- Fołta
Dzień Otwartych Drzwi – 3 lipca 2022
Markowianie corocznie w pierwszą niedzielę lipca świętują przekaz tradycji, aby zachować dziedzictwo materialne i duchowe swoich przodków. Dzięki społecznemu działaniu naszych poprzedników, naszych rodziców, dziadków mogliśmy zorganizować w Skansenie pokazy ginących zawodów i zapomnianych obrzędów. Uczestnicy wydarzeń mieli okazję do spotkań z żywą kulturą, autentycznymi pracami, które przeszły do historii. W trakcie uroczystości towarzyszyły nam zespoły artystyczne, aby muzyką, śpiewem i tańcem pokazać piękno tamtych czasów. Piękno, które w swojej prostocie sąsiadowało z codzienną pracą od świtu do nocy. W takiej tradycji wzrastaliśmy i chcemy jej namiastkę przekazać młodemu pokoleniu.
Dziękujemy Wojewódzkiemu Domowi Kultury za wsparcie finansowe przedsięwzięcia.
Maria Ryznar-Fołta
Sens życia i wiara w człowieka nie bierze się z pustki, lecz z pielęgnowania tradycji
i ocalania pamięci zbiorowej, która stanowi o przyszłości i wielkości narodu.
Jerzy Waldorff
Wianki na zakończenie oktawy Bożego Ciała - 23.06.2022r.
W naszej lokalnej tradycji występuje święcenie wianków z kwiatów i ziół na zakończenie oktawy Bożego Ciała. Poświęcone wianki chronią nasze zagrody od nieszczęść. Pachnące zioła i kwiaty zachęcają do przyjaźni z naturą, do korzystania z ich walorów, a nie tylko uroku, ale nade wszystko do korzystania z wartości zdrowotnych. Piękne wianki przypominają o dawnych domowych aptekach z suszonym rumiankiem, miętą, dziurawcem, piołunem, nagietkami, z syropami z dziewanny, dzikiego bzu i innymi ziołowymi nalewkami dla ducha i ciała. W corocznej tradycji wicia wianków biorą udział dzieci z markowskich przedszkoli.
Maria Ryznar-Fołta
Międzynarodowy Dzień Dziergania w miejscach publicznych w markowskim skansenie
„W gruncie rzeczy nie trzeba być w czymś najlepszym, wystarczy, że się to kocha”.
Sue Monk Kidd
W sobotę 11 czerwca 2022 roku w naszym skansenie zgromadzili się hobbyści dziergania. Organizatorami wydarzenia byli: Koło Gospodyń Wiejskich w Markowej, Centrum Kultury Gminy Markowa, Gminny Ośrodek kultury w Gaci oraz Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteki w Krasnem. Gospodarzem miejsca było Towarzystwo Przyjaciół Markowej. Przy sprzyjającej pogodzie uczestnicy dzielili się radością spotkania wymieniając doświadczenia z technik dziergania i efektów swoich prac. Rytmy ruchu szydełkowego wyznaczała kapela „Gacoki”. Dźwięki ludowej muzyki i piękny śpiew stał się magnesem nie tylko dla dziergających.
Maria Ryznar-Fołta
Dzień Dziecka 2022 - Lekcje muzealne w przestrzeni Markowej
Korzenie nauki są gorzkie, ale owoce słodkie.
Arystoteles
Wychowawczynie ze Szkoły Podstawowej w Markowej na Dzień Dziecka ufundowały swoim wychowankom lekcje muzealne w Zagrodzie –Skansenie.
Pani Ela Owsiak z trzecią klasą po raz kolejny złożyła wizytę w Skansenie. Tym razem dzieci poznawały zioła w ogródku, sprawdzały siły przy kieracie i zamyśliły się na strychu w chałupie Szylarów nad życiem ukrywających się Żydów u Szylarów w czasie II wojny światowej.
Panie Joanna Kotowicz i Renata Olbrycht towarzyszyły klasie VII podczas muzealnej ścieżki edukacyjnej do Chałupy Szylarów. Historię wsi i życie na przełomie XIX i XX wieku w Markowej przedstawił młodzieży Marek Kochmański. Dalszą wędrówką młodzieży było spotkanie w Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów. W tym szczególnym miejscu był czas zbliżenia się do nie tak odległej naszej historii i refleksji nad ludzkimi wyborami w obliczu zagrożenia życia.
Wszyscy uczestnicy spotkań mieli okazję do degustacji proziaków pieczonych na kuchni opalanej drewnem. Ze zdziwieniem dotykali ciepłego komina na strychu i zaskoczeniem było dla nich ciepło latem we wewnętrzach chałupy pochodzące od pieca.
Takie spotkanie, które dotykają nie tylko słowem, pozostawiają trwały zapis w pamięci budują tożsamość markowian.
Maria Ryznar- Fołta
NOC MUZEÓW – 20.05. 2022r.
Do bez-tęsknoty i do bez-myślenia,
Do tych, co mają tak za tak - nie za nie,
Bez światło-cienia...
Tęskno mi, Panie...
C.K. Norwid
Towarzystwo Przyjaciół Markowej oraz Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej w ramach programu „Muzeum w przestrzeni Markowej” w trakcie „NOCY MUZEÓW 2022”, w dniu 20 maja 2022r. zorganizowało zwiedzanie muzeów dla harcerzy Hufca ZHP Łańcut połączone ze ścieżką edukacyjną chałupy Szylarów i warsztatami ginących zawodów w Skansenie w Markowej. Poprzez warsztaty młodzież spotkała się z żywą kulturą wsi. Bezpośredni kontakt ze sprzętami i narzędziami rolniczymi oraz opowiadania pasjonatów o pracy w gospodarstwach dawnej Markowej przybliżyły młodym wartość i szacunek dla „kromki chleba”.
Natomiast wędrując ścieżką muzealną chałupy Szylarów propagowaliśmy historię Rodziny Ulmów i innych rodzin z Markowej, które podczas II wojny światowej ratowały obywateli Rzeczpospolitej Polskiej narodowości żydowskiej. Ścieżka chałupy Szylarów to także upowszechnianie wiedzy o życiu żydowskiej wspólnoty w Markowej.
Tego wieczoru w skansenie był wyczuwalny klimat dawnej wsi, który przenosił wyobraźnię starszych do lat dzieciństwa. O zachodzie słońca słychać było melodie pieśni maryjnych. To członkowie Zespołu Orkiestry Dętej z Markowej troszczą się o zachowanie tradycji. W skansenie uwijali się pośród młodych druhów markowianie – pasjonaci i znawcy dziedzictwa wsi, porwani atmosferą harcerze włączali się w wir zajęć. Poruszający się leniwie wiatrak mełł mąkę na proziaki, a zapach przyprażonej mąki na „proziakach” zachęcał do degustacji. Dym z komina wróżący pogodny wieczór ożywiał ducha i radował uczestników wieczornych wydarzeń.
Maria Ryznar-Fołta
.
A przecież nie cały umieram
To co we mnie niezniszczalne trwa
„Tryptyk Rzymski” – Jan Paweł II
Wystawa poświęcona świętemu Janowi Pawłowi II
W dniach od 13 do 19 maja w budynku starej szkoły w Skansenie w Markowej odbyła się wyjątkowa wystawa poświęcona Janowi Pawłowi II. Autorem i kustoszem, a także przewodnikiem był markowski wikariusz ks. Paweł Tołpa. Dzięki jego zabiegom na wystawie znalazły się wyjątkowe i cenne eksponaty, które miały pośredni lub bezpośredni kontakt z naszym papieżem, od piuski poczynając przez naczynia, których używał, książki, prywatną korespondencję na butach i skarpetkach skończywszy. Najcenniejszy eksponat to relikwiarz pierwszego stopnia zawierający włosy Świętego. Ksiądz Paweł zachęcał, aby brać go do ręki, co było symbolicznym przywitaniem z Janem Pawłem II.
Aby uroczystość zyskała odpowiednią oprawę wystąpił zespół śpiewaczy pod kierunkiem emerytowanego dyrektora CKGM Jana Kiliana. Wraz z widownią odbyło się odśpiewanie majówki, a później koncert pieśni maryjnych. Z podobnym koncertem wystąpił też Zespół Orkiestry Dętej z Markowej pod batutą Michała Rydzika. Uroczystość uświetnił też występ młodzieży szkolnej, która recytowała poezję. Następnie ksiądz prałat Roman Chowaniec proboszcz markowski poświęcił odnowiony krzyż wotywny z 1831 roku, który nasi przodkowie wznieśli w miejscu, gdzie zatrzymała się epidemia cholery pustosząca naszą miejscowość w tymże roku. Teraz świadek tamtych tragicznych wydarzeń znalazł swoje miejsce w skansenie. Po części oficjalnej zespoły i goście zaproszeni zostali do altanki na poczęstunek, który przygotowały koleżanki z TPM. Uroczystość przeciągnęła się do późnych godzin wieczornych, ponieważ ksiądz Paweł oprowadzał chętnych po wystawie, szczegółowo omawiając poszczególne eksponaty.
M.K.
„Piątek przed Niedzielą Palmową”.
„Idzie nam tu, idzie,
Ta kwietna niedziela,
Będziemy witali
Pana Zbawiciela….”
W dniu 8 kwietnia odbyły się miłe spotkania z dziećmi z przedszkoli w Markowej. Panie z Towarzystwa Przyjaciół Markowej i z Koła Gospodyń Wiejskich zostały zaproszone do pokazów sporządzania tradycyjnych palm wielkanocnych. Nie brakowało gałązek kłokoczki, wierzbowych „bazi”, trzciny, jałowca, forsycji , bukszpanu oraz kwiatków z kolorowych bibuł. Dzieci wybierały gałązki i kwiatki, wspólnie komponowałyśmy palmy. Uśmiechnięte buzie i wesołe oczy maluchów dziękowały nam za wspólnie wykonane palmy i spędzony z nimi czas.
Maria Ryznar- Fołta
Dzięki zgodzie małe rzeczy rosną,
przez niezgodę – wielkie upadają.
Salustiusz
Walne zebranie sprawozdawczo-wyborcze członków Towarzystwa Przyjaciół Markowej
W niedzielę 3 kwietnia 2022 roku odbyło się Walne Zebranie Sprawozdawczo- Wyborcze członków TPM. Zebraliśmy się dość licznie, aby posłuchać sprawozdania z działalności za 2021r., sprawozdania Komisji Rewizyjnej i wybrać władze stowarzyszenia. Była okazja, aby przejrzeć pięknie prowadzoną przez Halinkę Kud i Marysię Żelazny kronikę. Walne Zebranie członków TPM udzieliło absolutorium ustępującemu Zarządowi i wybrało nowy Zarząd. Były podziękowania od władz powiatowych i gminnych za współpracę i za działania na rzecz ochrony dziedzictwa i kultury wsi. Wszyscy cieszyliśmy się ze spotkania, z tego że dorobek naszych poprzedników ten materialny i niematerialny, nie tylko jest chroniony, ale jest pomnażany. W składzie Zarządu nastąpiła jedna zmiana. Halinka Kud odeszła z Zarządu po trzech kadencjach pracy.
Droga Koleżanko Halinko będzie Ciebie brakować w pracach Zarządu. Wszyscy składamy Ci podziękowanie za prowadzenie kroniki, za aktywny udział we wszystkich wydarzeniach, za to, że wszystkie twoje projekty, propozycje działań były przemyślane, wnosiłaś dużo ciepła i pogody ducha do naszych spotkań.
Kolega Adam Bąk został wybrany do Zarządu, gratulujemy i cieszymy się z jego obecności w Zarządzie.
Maria Ryznar-Fołta
Wiosenne prace w Skansenie.
„Wspólnie zwykli ludzie mogą osiągnąć niezwykłe rezultaty.”
Becka Schoettle
Sobota 19 marca 2022 r. kiedy to wypada również uroczystość św. Józefa, była dla nas wyjątkowa. Słoneczny, choć chłodny dzień sprzyjał pracy w zagrodzie. Zebraliśmy się, aby przygotować skansen do przyjęcia gości w nowym sezonie.
Koledzy Jan Szajer, Józef Rejzer i Tomek Balawejder sfinalizowali remont żurawia.
Wymieli też spróchniałą część płatwi od południowej strony na oborze przy chałupie kmiecej. Płatew zblatowali i dach został zabezpieczony.
Udało się też wymienić spróchniałe ramię kieratu. Dzięki wcześniej przygotowanej płatwi wspólnymi siłami kierat został naprawiony.
Posadziliśmy też trochę młodych grabów, które kiedyś zastąpią kilkudziesięcioletnie topole. Dodatkowo posadzone zostały krzewy: róża jadalna, liliowy bez i forsycja.
Z myślą o przyszłych remontach zgromadziliśmy trochę bali olchowych, świerkowych i topolowych.
Koleżance Marcie Szylar bardzo dziękuję za uszycie nowych strojów dla lalek i dbanie o estetykę wnętrz chałup( pająki, kwiaty z bibuły), koleżance Irenie Pelc-Kozłeckiej dziękuję za troskę o zbiory strojów codziennych i świątecznych, makatek i haftów.
Centrum Kultury Gminy Markowa pielęgnuje w okresie zimowym „muszkatle”, aby na wiosnę dodawały uroku chałupom w skansenie. Dziękuję P. Joannie Szylar za opiekę nad kwiatami.
Koleżankom i kolegom dziękuję za posprzątanie obejścia skansenu oraz wnętrza chałup. Szczególne podziękowania kieruję dla najmłodszego pomocnika Patryka Krowickiego.
Kolegom Józefom: Bytnarowi, Flejszarowi , Kielarowi i Rejzerowi składamy najserdeczniejsze życzenia imieninowe z podziękowaniem za pracę na rzecz społeczności markowskiej.
Maria Ryznar- Fołta
Przypadkowe spotkania dają (nie)przypadkowe lekcje.
Wstając z kanapy, wychodząc z domu zawsze możemy liczyć na ciekawe spotkania, na przeżycie nowych doświadczeń. Przy okazji porządkowania wnętrz chałupy kmiecej w środę 16 marca spotkaliśmy się w Skansenie z Wrzesławem Żurawskim i jego krewną Teresą uczącą się w Łucku. Młoda Ukrainka interesuje się haftami. W naszych zbiorach posiadamy wspaniałe rękodzieła markowianek, piękne hafty bluzek, gorsetów, fartuchów, koszul, kołnierzyków i obrusów, które zaprezentowałyśmy z Ireną Pelc - Kozłecką naszym gościom. Jednak nie tylko hafty były przedmiotem naszych rozmów ze znanym architektem wnętrz. Wiele realizacji Wrzesława Żurawskiego obejmuje obiekty wpisane do rejestru zabytków. To było bardzo interesujące spotkanie.
Maria Ryznar-Fołta
Żuraw
„Porwać może tylko taka praca, w której się odczuwa świadome lub nieświadome piękno.”
Henryk Ferdynand Kaden
Już widać zbliżająca się wiosnę. Chociaż poranki mroźne, to słoneczko w południe zachęca do wyjścia na zewnątrz, do ogródka czy zagrody. Dla chcącym pracować w Skansenie zajęć nie brakuje. W sobotę 12 marca koledzy Jasiek Szajer, Józek Rejzer i Tomek Balawejder zamontowali nową, dębową konstrukcję żurawia do studni. Przygotowali też fundament pod Krzyż wotywny 1831roku. Cieszymy się z tego, że możemy zachowywać pamięć naszych przodków, nasze dziedzictwo, to nas uskrzydla.
Maria Ryznar-Fołta
Kanapki dla uchodźców
W dniu 12 marca 2022r Beata Zając zorganizowała w skansenie akcję robienia kanapek dla uchodźców z Ukrainy. Część surowców dostarczyła organizatorka, a pozostałe przyniosły kobiety we własnym zakresie. Chleb otrzymano z Piekarni „Stary Młyn” od Anny Białowąs. Kanapki robiono z masłem i z serem żółtym oraz papryką i sałatą. Inne z masłem i wędlinami oraz z serem i wędliną. Były też kanapki na słodko z nutellą oraz dżemem. Zosia Kielar przyniosła pudło wafli. Dzięki pomocy Olgi Cyran pudła z kanapkami podpisane zostały również w języku ukraińskim.
Od godz.7.00 rano do godziny 10.30 wykonaliśmy 2970 szt. kanapek. W godzinach południowych kanapki trafiły na przejście graniczne w Medyce.
Zaangażowane osoby:
Młodzież:
1. Aniela Olbrycht
2. Kinga Tejchma
3. Basia Tejchma
4. Marysia Bosek
5. Zuzia Zając
Kobiety:
1. Beata Zając
2. Irena Pelc – Kozłecka
3. Maria Brożbar
4. Joanna Małgorzata Szlęk
5. Joanna Wiglusz
6. Agnieszka Hawro
7. Małgorzata Bytnar
8. Marta Szylar
9. Dorota Szpytma
10. Justyna Olbrycht
11. Kinga Mól
12. Bożena Szajer
13. Magda Kochmańska
14. Dorota Bosek
15. Joanna Szpunar
16. Ewa Kochmańska
17. Dorota Kraus-Rogala
18. Grażyna Bar
19. Jowita Szpytma
20. Joanna Bieniasz
21. Maria Ryznar-Fołta
22. Anna Kielar
23. Olga Cyran
24. Zofia Kielar
25. Anna Nycz
Dziękujemy wszystkim za zrozumienie potrzebujących, za dostarczone produkty i zaangażowanie w wyrób kanapek.
Na szczęście, na zdrowie na ten Nowy Rok
Żeby Wam się rodziła kapusta i groch, proso,
żebyście nie chodzili boso i żytko i wszystko.
Żeby Was nie bolała głowa, ani bok.
Sroka na dachu, Anioł przy boku,
winszujemy Wszystkim - szczęśliwego Nowego Roku.
W polską tradycję Bożonarodzeniową od wieków wpisane jest śpiewanie kolęd i pastorałek. W pokoju przyniesionemu światu przez Narodzenie Jezusa pragniemy doświadczyć spokoju dla nas, naszych rodzin, wspólnot i Ojczyzny. Bogate w treści kolędy i pastorałki dają dużo radości, przywołują wspomnienia i przypominają o wartościach, którymi żyli nasi ojcowie.
8 stycznia 2022 roku w Skansenie członkowie Towarzystwa Przyjaciół Markowej spotkali się przy śpiewaniu kolęd. Swoją obecnością zaszczycił nas dyrektor Muzeum im. Rodziny Ulmów Waldemar Rataj. Jan Kilian dyrektor CKGM śpiewem i przygrywaniem na akordeonie dodał uroku i świetności temu wieczorowi. Prezes Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca Barbara Lew zapewniła pamięć fotograficzną tego wydarzenia. Dziękuję zaangażowanym koleżankom i kolegom za pomoc przy przygotowaniu poczęstunku.
W imieniu zarządu TPM Maria Ryznar-Fołta
Bóg się rodzi, moc truchleje
Pan niebiosów obnażony
Ogień krzepnie, blask ciemnieje
Ma granice - Nieskończony
Wzgardzony - okryty chwałą
Śmiertelny król nad wiekami
A Słowo Ciałem się stało
I mieszkało między nami
Dzielimy się więc z Wami radością płynącą z Tajemnicy Wcielenia Słowa Bożego, które stało się ciałem i zamieszkało wśród nas.
Niech obdarzy Was błogosławieństwem i Bożym Pokojem na nadchodzące Święta Bożego Narodzenia oraz Nowy Rok A.D. 2022
Zarząd TPM
Śp. Józef Tejchma
13 grudnia 2021 roku odszedł do wieczności w wieku 94 lat Józef Tejchma, markowianin, członek Towarzystwa Przyjaciół Markowej, działacz ruchu młodzieżowego ZMW RP ”Wici”, historyk, działacz polityczny i państwowy, dyplomata i publicysta w czasach PRL.
W 2018 roku Józef Tejchma został „Markowianinem Roku” i otrzymał Statuetkę Sług Bożych Wiktorii i Józefa Ulmów. Nagroda ta jest wyrazem szczególnego wyróżnienia i uznania dla Józefa Tejchmy za bezinteresowną pracę na rzecz dobra wspólnego naszej wsi. Niewielu markowian pamięta o pomocy Józefa Tejchmy dla osób indywidualnych z naszego środowiska w różnych, trudnych sytuacjach życiowych. W Towarzystwie Przyjaciół Markowej doceniamy udział Kolegi Józefa Tejchmy w wielu przedsięwzięciach dla ochrony zasobów materialnych i duchowych dziedzictwa Markowej. Wspierał nasze stowarzyszenie w czasach organizacji jubileuszu 600-lecia Markowej oraz podczas tworzenia pierwszej publikacji „Z dziejów wsi Markowa”. Swoim autorytetem i wsparciem finansowym przyczynił się do rozwoju skansenu.
Markowa, dnia 9.12.2021r.
Pożegnanie Zosi Szpytmy
(1938-2021)
Czcigodny Księże Celebransie,
Szanowna Rodzino, przyjaciele, znajomi, uczestnicy ostatniej wędrówki ziemskiej Śp. Zofii
W życiu musi być i obowiązek, i pasja, a szczęściem jest ukochanie swojej codzienności.
Jolanta Knitter-Zakrzewska
Szanowna koleżanko Zosiu,
Uczestnicząc w uroczystościach pogrzebowych myślałam o tym jak Ci podziękować za Twoją troskę o dom ojczysty, o naszą małą Ojczyznę Markową. Jak mam dziękować za Twój szacunek do ludzkiej pracy, za prawość życia w trudzie i w znoju.
Napracowałaś się od najmłodszych lat i w polu i w zagrodzie. A mimo wszystko znajdowałaś czas na spotkania rodzinne, na próby w Amatorskim Teatrze, w Kole Gospodyń Wiejskich, a po utworzeniu Towarzystwa Przyjaciół Markowej aktywnie uczestniczyłaś w pracach stowarzyszenia. Byłaś otwarta na potrzeby społeczne. Przygotowywałaś posiłki dla kolegów pracujących na rzecz Skansenu, zabiegałaś i dbałaś o zbiory stanowiące dzisiaj wyposażenie Zagrody. Szczególną troską otaczałaś ogródek przy zagrodzie, jeszcze w tym roku latem pytałaś czy rośnie w skansenie piołunek, prawoślaz i czy kwitnie dziewanna. Tak, Zosiu pamiętamy i dbamy o zioła w ogródku. Pozostało po Tobie tak wiele dobrych wspomnień i życzliwości. Wiele Siebie zostawiłaś w utworzonych w wierszach okolicznościowych i zapisanych wspomnieniach, które pokazują piękno wsi w codziennej ciężkiej pracy, w życiu świątecznym, w życiu parafii i w życiu społecznym. Tak bardzo cieszyłaś się jak budowaliśmy chałupę Szylarów. Przekazałaś do nowo postawionej chałupy stare blaszane talerze, garnuszki, garnki, łyżki aluminiowe, starą porcelanę i zasłonki do okien.
Gromadziłaś zapiski i fotografie rodzinne, skrzętnie zachowywałaś wycinki prasowe o Markowej. Twój udział w tworzeniu kultury pamięci na rzecz naszego dziedzictwa jest nieoceniony.
W imieniu własnym oraz w imieniu społeczności Markowej dziękujemy Ci za twoje bezinteresowne zaangażowanie, które Nas mobilizuje i inspiruje do troski o dziedzictwo naszej społeczności.
Maria Ryznar-Fołta
Ostatnie pożegnanie
Śp. Józefa Szpytmy (5.01.1935 -29.11.2021)
Wszystko ma swój czas,
I jest wyznaczona godzina
Na wszystkie sprawy pod niebem.
(Koh, 3,1)
Szanowny Kolego Józefie,
Minął Twój czas na wszystkie sprawy pod niebem. A czasu miałeś tyle, że wystarczyło Ci na dzielenie się nim z rodziną, sąsiedztwem, ze społecznością Markowej i nie tylko. Wśród budowniczych markowskiego Skansenu przewodziłeś w pracach kowalskich. Kuźnia w Zagrodzie zawdzięcza Tobie bogactwo zbiorów i przekaz wielu opowiadań. Nikt już tak pięknie jak Ty nie będzie mówił o pracy markowskich kowali. Znałeś ten fach, wiedziałeś o kowalstwie wszystko. Prezentowałeś swoje umiejętności przy wielu ważnych wydarzeniach. Przekuwałeś dziedzictwo Markowej wprowadzając je w dialog z kulturą lokalną podczas warsztatów ginących zawodów, dyżurów niedzielnych i okolicznościowych spotkań.
Był taki dzień, kiedy kuźnię przekazałeś Zbyszkowi Kowalowi i Tomkowi Wyczarskiemu, a po tym zorganizowałeś w dniu Św. Piotra i Pawła spotkanie seniorów towarzystwa: budowniczych, naszych konserwatorów i etnografów. To było niecodzienne zebranie-„Konwent seniorów”. Dzisiaj wiemy, że dla Edka Szpytmy, Józi twej małżonki i Ciebie było to ostatnie zebranie w Skansenie.
Kolego Józefie w grupie budowniczych i znawców historii markowskiej doczekałeś czasu, gdy byłeś najstarszy i „palmą starszeństwa” służyłeś radą, rozwiązywałeś problemy, łagodziłeś konflikty.
W imieniu Zarządu Towarzystwa dziękuję Ci za przekaz wartości i tożsamości, za Twoją życzliwość, pogodę ducha, radość i każdy uśmiech zadowolenia z koleżeńskiej współpracy.
Na ostatnim spotkaniu mówiłeś dużo o swoim Patronie Św. Józefie . Wypraszaj u Patrona rzemieślników potrzebne łaski dla nas, abyśmy godnie służyli Bogu i naszej Małej Ojczyźnie Markowej.
Markowa, dn. 1.12.2021r
Maria Ryznar-Fołta
Ostatnie pożegnanie
Śp. Edwarda Szpytmy (6.07.1936 - 22.11.2021)
„Odszedłeś cicho, bez słów pożegnania……
Tak jakbyś nie chciał swym odejściem smucić….
Ks. Jan Twardowski
Cytując księdza Jana Twardowskiego pragnę podziękować Ci Kolego Edwardzie w imieniu społeczności markowskiej za wszystko co robiłeś dla nas. Swoim talentem, zdolnościami i umiejętnościami technicznymi dzieliłeś się ze wszystkimi, którzy takiej pomocy potrzebowali. Pozostawiłeś ślady pracy rąk swoich nie tylko w rodzinie, sąsiedztwie, ale też bezinteresownie przewodziłeś wieloletnim działaniom na rzecz zachowaniu dziedzictwa i jego wartości w markowskim skansenie.
Pracowałeś w zarządzie towarzystwa, organizowałeś i kierowałeś pracami remontowo – budowlanymi, byłeś inicjatorem wielu przedsięwzięć, oprowadzałeś zwiedzających, brałeś udział w warsztatach ginących zawodów i obrzędów. Twoja pogoda ducha, wesołość, radość z każdego poranka pozostanie na zawsze w naszej pamięci.
Maria Ryznar-Fołta-Prezes TPM
Drogi Panie Edwardzie!
Wiadomość o Twojej śmierci przyjąłem z ogromnym smutkiem. Twoje odejście z tego świata jest wielką stratą dla markowskiej społeczności, dla Towarzystwa Przyjaciół Markowej. Odbieram je również jako wielką stratę osobistą.
Byłeś nie tylko dobrym rolnikiem, pomysłowym mechanikiem wręcz wynalazcą różnych ulepszeń maszynowych, które mogły służyć wielu; byłeś organizatorem i kierownikiem wielu różnych prac - byłeś Majstrem przez duże „M”. Byłeś wielkim Społecznikiem.
Jestem bardzo wdzięczny markowskiej społeczności, że nie tylko o tym wiedziała, ale i to doceniała. Jestem jej wdzięczny, że byłeś jednym z pierwszych laureatów prestiżowej nagrody „Markowianin Roku” Gdyby można ją było otrzymać więcej niż jeden raz to tych statuetek powinieneś otrzymać więcej. Bo przecież Twoje zaangażowanie w działalność społeczną trwało przez wiele lat. Markowski Skansen był Twoim drugim domem; domem w dużej mierze przez Ciebie zbudowanym i nieustająco remontowanym. To są słowa mojej wdzięcznością jako markowianina i członka Towarzystwa Przyjaciół Markowej.
Chciałem Ci jednak również podziękować jako Wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej. To wdzięczność przede wszystkim za prace przy przeniesieniu i odtworzeniu chałupy w której Szylarowie podczas wojny ukrywali Weltzów. Jak zawsze Twoja fachowość, której, mimo podupadającego zdrowia, nie żałowałeś, była nie do przecenienia. To było dbanie o pamięć narodową w najlepszym, nie tylko lokalnym, wydaniu.
Odszedłeś od nas do lepszego Świata, ale będziesz z nami zawsze, gdy popatrzymy na skansenowskie budynki, gdy zerkniemy na miejsce pod ścianą w dawnej szkole, które zawsze zajmowałeś uczestnicząc w setkach spotkań.
Nie zapomnimy o Tobie, a Ty nie zapomnij o nas i wypraszaj dla Markowej u Pana Boga wielu godnych następców! Potrzebujemy takich Majstrów jak Ty!
Mateusz Szpytma
Licealiści w Skansenie
Audaces fortuna iuvat - (łac.) Odważnym los sprzyja.
20 listopada 2021 r w godzinach przedpołudniowych w Skansenie spotkali się uczniowie klasy Ib z ILO w Łańcucie. Spotkanie było niecodzienne. Młodzież wybrała Skansen do nagrania scenek z „Potopu” na święto Patrona szkoły. Młodzi zadziwiali nas pomysłowością, organizacją i koleżeńską życzliwością. Ich poczynania śledziła wychowawczyni pani Karolina Kochmańska ze swoimi pociechami; Zosią i Mikołajem.
„Można odejść na zawsze,
by stale być blisko...”
ks. J. Twardowski
XX Zaduszki Skansenowskie w Markowej
W dniu 6 listopada 2021r spotkaliśmy się w Muzeum-Zagrodzie, aby jak co roku o tej porze wspominać markowian, którzy od nas odeszli, a swoim życiem służyli markowskiej społeczności.
Był ikoną kultury markowskiej, z wielką klasą reprezentował nas przed władzami i mediami. Józef był reżyserem, choreografem, charakteryzatorem w amatorskim teatrze, znakomitym konferansjerem ważnych uroczystości. Udzielał się na różnych płaszczyznach życia kulturalnego wsi, uczestniczył w pracach założycielskich TPM, angażował się w działalność stowarzyszenia, dbał o dziedzictwo duchowe wsi, chętnie dzielił się swoim doświadczeniem z młodszymi.
Teofil znany był jako „Filek”. Był człowiekiem powszechnie znanym w Markowej i okolicy z wrodzonych umiejętności diagnozy poprzez dotyk uszkodzeń kostnych. Tym manualnym talentem „naprawiania” uszkodzeń kości służył wszystkim , którzy do niego przybywali. Potrafił rozmawiać ze swoimi pacjentami w taki sposób, aby móc udzielić skutecznie pomocy ortopedycznej. Markowianie bardzo cenili Teofila Grada. Za całokształt swojej pracy na rzecz pomocy innym otrzymał statuetkę „Markowianin Roku 2017”.
„Józio” (tak zwracaliśmy się do niego) był wielkim przyjacielem kultury, dokumentalistą wydarzeń kulturalnych. Uroczystości religijne i świeckie utrwalał na licznych fotografiach i na filmach. Wszystko czynił z wielką pasją i bezinteresownie. Zawsze był tam, gdzie coś się działo, pośród nas, cichy i skromny, starał się nie skupiać na sobie uwagi. Pamięć o Nim pozostanie w dokumentowanej przez niego historii.
Edward był człowiekiem niezwykłym, z wrodzonym talentem i wielką błyskotliwością w podejściu do spraw mechanicznych i technicznych. Przy tym był bardzo dobrym i życzliwym człowiekiem. W Markowej znali go wszyscy z uwagi na świadczone przez niego usługi transportowe i pomoc techniczną przy remontach ciągników i innych maszyn oraz urządzeń. Nigdy nie wykazywał zdenerwowania, był zawsze pogodny. Edward pracował swoim tempem, był flegmatyczny, ale skuteczny. Stąd też wśród kolegów został nazwany Edkiem „Ropniakiem”.
“Przygoda warta jest każdego trudu.”
Arystoteles
Bieszczady - osobliwość miejsc, historii, kultury, narodów i przyrody.
Pogodna i ciepła niedziela 17 października była wręcz podarowana licznie zgromadzonym w autobusach wycieczkowych członkom TPM. Wycieczka była okazją do zanurzenia się w pięknie bieszczadzkiej przyrody i odwiedzenia ważnych miejsc wpisanych w historię powojenną Polaków. W Klasztorze Sióstr Nazaretanek w Komańczy zadumaliśmy się nad postacią Prymasa Tysiąclecia. „Czas to miłość” napomniał nas błogosławiony ksiądz Kardynał Stefan Wyszyński. W Turzańsku zachwycała zwiedzających piękna, wschodnio łemkowska cerkiew zaliczona do Światowego Dziedzictwa „Unesco”. Kolejką leśną w Bieszczadach przemierzaliśmy drogę z Majdanu do Balnicy. Bieszczady zachwycają swoją jesienną urodą, a jednocześnie skłaniają do refleksji nad ich bogatą historią. Przy ognisku podczas posiłku dzieliliśmy się wrażeniami z całego dnia.
W czasie podróży i przy ognisku umilali nam czas muzyką akordeonową koledzy: Jacek Babiarz i Jan Kilian. Na zakończenie przybył do nas z Baligrodu ks. Maciej Małek. Po krótkim i bardzo miłym spotkaniu Ks. Maciej udzielił nam błogosławieństwa na drogę powrotną do Markowej.
"Nie liczy się wcale wspaniałość twego działania,
ale miłość, jaką w nie włożyłeś:
Nie to jak wiele uczyniliśmy,
ale przede wszystkim to jak wiele miłości włożyliśmy
w swe czyny."
Matka Teresa z Kalkuty.
Niecodzienni Goście w Skansenie
14 października 2021 roku odwiedzili nas w Skansenie członkowie rodziny Szylarów. Były to wnuczki Doroty i Antoniego Szylarów: pani Małgosia Cyran córka Janiny Kluzowej z domu Szylar, Anna Kielar- Olszak córka Heleny Kielar z domu Szylar wraz z małżonkiem Zbigniewem Olszakiem oraz Maria Żelazny córka Władysława Szylara brata Antoniego. Było o czym „radzić” i było co wspominać.
Pani Anna podarowała do skansenu pamiątki rodzinne swojej mamy Heleny. 3 chustki różnie zwane „dobytki lub dybetki” podarowane przez Weltzów Dorocie Szylar, a ta podarowała je córce Helenie jak również suknię wizytową, którą Helena otrzymała w prezencie od żony Aarona Shirley (Scheindli) Weltz, z którą się znały z czasów, gdy Szylarowie udzielali bezpiecznego schronienia rodzinie Weltzów. Obie panie w okresie Holocaustu na strychu uczyły się wzajemnie - Scheindla uczyła Helenę języka niemieckiego, a Helena przekazywała swoją wiedzę historyczną mieszkańcom strychu.
"Największym dziedzictwem, jakie możemy zostawić naszym dzieciom
są szczęśliwe wspomnienia."
Og Mandino
10 października 2021roku spotkaliśmy się w Społecznym Muzeum Sądownictwa Pana Stanisława Rewera w Markowej. Mieliśmy okazję zapoznać się z bogatymi, cennymi zbiorami z zakresu sądownictwa oraz ciekawymi fotografiami i historiami z Markowej. Dziękujemy Panu Stanisławowi Rewerowi za interesujący przekaz prawniczej historii opowiedzianej na kanwie zgromadzonych licznych eksponatów. Podziwialiśmy ekspozycję starych fotografii, niektórych obiektów markowskiej architektury, ważnych wydarzeń w Markowej i będących ich uczestnikami markowian.
"Nasza przeszłość nadaje kształt naszej przyszłości."
Antoni Kępiński
Przeszłość ciągle żywa
W dniu 3 października markowianie zrzeszeni w Akcji Katolickiej, w Kole Emerytów, w Kole Gospodyń Wiejskich odwiedzili Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów i Skansen. Skorzystali oni z propozycji edukacyjnych placówek muzealnych. Obejrzeli reportaż „Bejt znaczy dom” opowiadający historie okupacyjne o relacjach polsko-żydowskich w Markowej w domu Antoniego i Doroty Szylarów. Dom ten istniał już w 1834 roku, a teraz jest niemym świadkiem historii markowian: polskiej rodziny Szylarów i żydowskiej rodziny Weltzów.
„W życiu musi być i obowiązek, i pasja,
a szczęściem jest ukochanie swojej codzienności.”
Jolanta Knitter-Zakrzewska
Warsztaty ginących zawodów dla harcerzy i młodzieży szkolnej
połączone z programem „Muzeum w przestrzeni Markowej” w dniu 14 września 2021r.
W tym roku warsztaty ginących zawodów włączone zostały do programu ścieżki edukacyjnej chałupy Szylarów. Uczestnicy wydarzenia rozpoczęli spotkania w Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów. W Muzeum Ulmów obejrzeli oni reportaż „Bejt znaczy dom”. Z wrażeniami dotyczącymi domu przepełnionego, ze względu na niezwykle trudny czas, różnymi, niekiedy skrajnymi emocjami, młodzież przyszła do Skansenu, aby zobaczyć autentyczny dom rodziny Szylarów. W chałupie Antoniego i Doroty Szylarów okres Holokaustu szczęśliwie przeżyli Ratujący i Ratowani. Zwiedzający mogli wejść do kryjówki żydowskiej rodziny Weltzów odtworzonej na strychu chałupy. Mieszkańcom tego domu przez prawie 2 lata, każdego dnia groziła śmierć. Apogeum lęku nastąpiło po zbrodni na rodzinie Ulmów i Goldmanów.
Po części muzealnej organizatorzy wydarzenia wprowadzali uczestników w dialog z żywą kulturą. Tak jak to drzewiej bywało. Każdy mógł coś dla siebie znaleźć, co go zaintrygowało, zaciekawiło, a może coś posmakowało.
Warsztaty były dofinansowane ze środków Gminy Markowa.
"Granice dobra i zła nie biegną granicami narodów, ale ludzi."
W dniu 1 września 2021 w Muzeum- Zagrodzie Wsi Markowa odbyła się uroczystość poświęcenia, otwarcia i włączenia chałupy Szylarów do programu „Muzeum w przestrzeni dziedzictwa Markowej”. Świętowanie rozpoczęto na cmentarzu przy grobach Sprawiedliwych ś.p. Doroty i Antoniego Szylarów i ś.p. Zofii Brody, gdzie Wiceprezes IPN Mateusz Szpytma i członkowie rodzin złożyli kwiaty.
W Sadzie Pamięci przy Pomniku hołd oddali rodzinie Ulmów : Poseł Kazimierz Gołojuch, Wiceprezes IPN dr Mateusz Szpytma, Marszałek Województwa Podkarpackiego Władysław Ortyl, Dyrektor Departamentu Kultury i Ochrony Dziedzictwa Robert Godek, Starosta Adam Krzysztoń, Wójt Gminy Markowa Mirosław Mac, Dyrektor MPRŻ im. Rodziny Ulmów Waldemar Rataj, Maria i Eugeniusz Szylarowie. Pod Pomnikiem Rodziny Ulmów złożyli też kwiaty goście z Muzeum Getta Warszawskiego.
Inauguracja uroczystości odbyła się w auli MPRŻ prezentacją reportażu Agnieszki Lipskiej i Adama Głaczyńskiego „Bejt znaczy dom”. Uczestnicy obejrzeli świat widziany oczami dziecka w czasie Holocaustu w Markowej. Eugeniusz Szylar opowiedział w nim o swoich doświadczeniach i przeżyciach okupacyjnych. To był czas gdy na strychu ich domu ukrywała się siedmioosobowa rodzina żydowska Weltzów. W tym strasznym czasie wszyscy w domu żyli w ciągłym lęku i stresie. Po zamordowaniu rodzin Ulmów i Goldmanów 24 marca 1944 roku w całej wsi zapanowała groza i przerażenie, a szczególnie ciężkie chwile przeżywały te rodziny, które nadal przechowywały prześladowanych Żydów.
Znakomitych gości powitała Maria Ryznar-Fołta i zaprosiła wszystkich do Muzeum-Zagrody Wsi Markowa. W uroczystym orszaku przy marszach Zespołu Orkiestry Dętej z Markowej uczestnicy dotarli na miejsce dalszej celebracji uroczystości.
Maria Ryznar- Fołta kontynuując uroczystość przy chałupie Szylarów, powiedziała o zachowaniu dziedzictwa, tożsamości, o ukazaniu światła prawdy, które przyświecało członkom TPM przy przeniesieniu chałupy na teren Skansenu. Prezes TPM podziękowała Posłom: Piotrowi Babinetz, Kazimierzowi Gołojuchowi i Marszałkowi Władysławowi Ortylowi oraz MKDNiS za wsparcie finansowe prac przy chałupie. Marszałek Władysław Ortyl złożył podziękowanie na ręce Prezes TPM Marii Ryznar–Fołta. Ten piękny gest jest podziękowaniem dla wszystkich, którzy bezinteresownie poświęcali swoje umiejętności, zdolności swój czas dla zachowania pamięci, tożsamości i światła prawdy.
Poświęcenia domu dokonał Jego Ekscelencja ks. Arcybiskup Adam Szal. Natomiast uroczystego otwarcia dokonali: Eugeniusz Szylar, obecni Posłowie, Wiceprezes IPN, Marszałek Województwa, Dyrektor Departamentu Kultury i Ochrony Dziedzictwa, Wójt oraz Dyrektor MPRŻ im Rodziny Ulmów.
List gratulacyjny od Premiera i Ministra MKDNiS, prof. Piotra Glińskiego odczytał Poseł Piotr Babinetz, przewodniczący Sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu. Kolejne listy gratulacyjne wystosowali: Poseł Kazimierz Gołojuch, Wiceprezes IPN Mateusz Szpytma, Marszałek Województwa Władysław Ortyl i Starosta Łańcucki Adam Krzysztoń.
Na zakończenie Zespół Orkiestry Dętej zaprezentował kilka pięknych utworów patriotycznych. Uczestnicy wydarzenia zwiedzili chałupę i kryjówką na strychu. W chałupie Szylarów historie okupacyjnej Markowej opowiadał Mateusz Szpytma, a w kryjówce na strychu dzieliła się swoimi wiadomościami Maria Ryznar-Fołta. Przez całe wydarzenie sprawnie przeprowadziła uczestników wspaniałą konferansjerką Katarzyna Nowicka pracownica MPRŻ. Po zakończeniu zwiedzania nadszedł czas na dzielenie się wrażeniami przy kolacji w budynku byłej szkoły w Markowej, przeniesionej do Skansenu i przystosowanej na budynek administracyjny.
