ZAGRODA - MUZEUM WSI MARKOWA
Towarzystwo Przyjaciół Markowej
Informujemy, że w związku ze złagodzeniem obostrzeń dotyczących pandemii od 1 lutego 2021 r. będzie czynne Muzeum - Zagroda Wsi Markowa (skansen) z zachowaniem obowiązującego reżimu sanitarnego.
za Zarząd TPM Maria Ryznar-Fołta
Choinka dla Ulmów - Gromniczna w Markowej
Szanowni Państwo!
Zgodnie z polską tradycją religijną i ludową, dzisiaj kończymy „czas kolędy”. W ramach naszego wydarzenia muzealnego „Choinka dla Ulmów” chcemy przekazać Państwu z tej okazji kilka pieśni - kolęd w wykonaniu pani Heleny Szpytmy.
Czas kolędowania w tym roku nie przebiegał, ani tak intensywnie, ani tak radośnie, jak w latach poprzednich. Muzeum Polaków Ratujących Żydów wspólnie z Towarzystwem Przyjaciół Markowej, we współpracy z Instytutem Przestrzeni Obywatelskiej Pro Publico Bono, chcąc zachować komunikację z naszą publicznością muzealną i chcąc kontynuować realizowany w ramach naszego programu „przekaz dziedzictwa”, zainicjowało z okazji Świąt Bożego Narodzenia wydarzenie muzealne pod nazwą „Choinka dla Ulmów”. Jest to przedsięwzięcie kulturotwórcze, realizowane w formule „communicatio”. Chcemy – także za pomocą takich wydarzeń – prezentować Państwu te wartości dziedzictwa, którymi zarówno w przeszłości, jak i obecnie kieruje się wspólnota mieszkańców Markowej. Są to wartości, które ukształtowały, i według których żyła rodzina Józefa i Wiktorii Ulmów. Przedsięwzięcia, takie jak „Choinka dla Ulmów” złożą się już wkrótce na program „muzeum rozszerzonego” - muzeum tworzonego „w przestrzeni dziedzictwa Markowej”. W ten sposób realizujemy jedną z idei rozwoju muzealnictwa, promowaną coraz szerzej przez międzynarodowe i krajowe organizacje ochrony dziedzictwa i towarzystwa muzealne, z Międzynarodową Radą Muzeów na czele (ICOM).
Zgodnie z intencją naszego programu muzealnego, dzisiejsze „pożegnanie z kolędą” ma na celu uświadomienie publiczności i przyjaciołom Muzeum, jaką treść religijną i kulturową wyraża Święto Objawienia Pańskiego. W tradycji ludowej i powszechnej pamięci społecznej funkcjonuje ono najczęściej, jako „Święto Matki Boskiej Gromnicznej”, a w języku potocznym wręcz określane bywa „Gromniczną”. W wygłoszonych spod „Choinki dla Ulmów” komentarzach księdza dr Romana Chowańca, proboszcza markowskiej parafii p.w. św. Doroty oraz pani Marii Ryznar-Fołty, prezes Towarzystwa Przyjaciół Markowej, przypominamy, jakie jest znaczenie religijne tego święta i jaki sens mają utrwalone w społecznej kulturze zwyczaje, obrzędy i wierzenia. A skoro jest to ostatni moment na kolędę i obcowanie z pieśnią okresu Bożego Narodzenia, to prezentujemy Państwu kolędy w wykonaniu Pani Heleny Szpytmy, śpiewaczki i twórczyni ludowej z Markowej.
Dziękując za zainteresowanie i uczestnictwo – w formule „communicatio” – w wydarzeniu muzealnym „Choinka dla Ulmów”, w imieniu Towarzystwa Przyjaciół Markowej oraz zespołu Muzeum Polaków Ratujących Żydów, zapraszamy do zainteresowania programem i ofertą obydwu naszych muzeów, a w pierwszej dogodnej chwili, do odwiedzenia Markowej.
Żegnamy się z Państwem pieśnią – kolędą z Markowej. W korespondencji do treści kulturowej dzisiejszego Święta, jako wyraz żywotności pamięci i tradycji ludowej w naszej kulturze narodowej, chcemy zwrócić uwagę Państwa na wiersz Kazimiery Iłłakowiczównej p.t „ Wilk gromniczny”.
Dzisiaj wygaszamy „Choinkę dla Ulmów”. Zapraszamy za rok – na spotkania w Markowej i w przestrzeni kultury „communicatio”.
„Wilk gromniczny”
Kazimiera Iłłakowiczówna
Szła Najświętsza przez bór Panienka,
miała płaszcz błękitny, białą sukienkę
i szło wilczysko chytre, przyczajone, przemarznięte,
za Panną Świętą.
Wilka szukali z kłonicami,
jak go znajdą, kości mu połamią:
zeżarł zeszłej zimy cielę białe, prześliczne
w samą Gromniczną!
Spotykają chłopi świętą podróżną,
zdejmowali czapki, patrzą – na próżno:
„Wybacz nam, pani wspaniała,
czyś wilka nie widziała?
Zjadł on sierotce Jasi jagnię chude,
zagryzł wołu w stajni i psy po budach.
Wielka twa łaska, Matko, straszna jego ohyda,
więc nam go wydaj!”
„Anim go szukała, ani go wydam.
Patrzcie lepiej po sercach, to się wam przyda,
bo tam to właśnie, a nie wśród ścieżyn,
wilk leży!”
Poszły rosłe chłopiska milcząc do chałup.
Ogląda się Panienka po śniegu białym,
ogląda się wszędzie, aż spod płaszcza jej milczkiem
wylazł łeb wilczy!
„A tuś mi, dławco jagniąt bezbronnych?
Katom cię wydać byłabym skłonna,
tylko że nad twą wilczą niedolą
serce mnie boli.
Skoroś sam znalazł moją opiekę
zostań już przy mnie, bo gdzie uciekniesz!
Będziesz mi za to roztropnie służył
zimą w podróży.”
Odtąd chodzi wilk z Matką Najświętszą wiernie
przez śniegi puste, zawiane ściernie,
pełniąc śród nocy mroźnych i długich
różne posługi.
A kiedy jasną gromnicą świeci
Panna przeczysta pośród zamieci,
tuż i Gromniczny Wilk za swą panią
jarzy ślepiami.
Skansen w zimowej scenerii
W codziennym życiu wyraźnie widać,
że to nie szczęście czyni nas wdzięcznymi,
lecz wdzięczność – szczęśliwymi.
[David Steindl -Rast]
Zmienił się wygląd chałupy Szylarów
Kolejny etap prac konserwatorskich w chałupie Szylarów został zakończony. Odbiór konserwatorski w dniu 11 grudnia 2020 roku potwierdził prawidłowo i rzetelnie wykonane prace renowacyjne i rekonstrukcyjne. Jesteśmy wdzięczni wszystkim, którzy przyczynili się do zachowania pamięci o heroicznej postawie rodziny Szylarów w czasach holokaustu. W tym domu życie 13 istnień ludzkich przez 17 miesięcy było codziennie zagrożone.
Przedsięwzięcie zostało sfinansowane z funduszu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w kwocie 135.000 zł i ze środków Województwa Podkarpackiego w kwocie 90.000 zł oraz ze środków własnych.
Ze środków finansowych MKiDN zmieniliśmy poszycie dachu na budynku gospodarczym „Spichlerzu-Sołku”.
W imieniu Towarzystwa Przyjaciół Markowej,
prezes Maria Ryznar-Fołta
Net_Akademia-Muzeum
Markowa, Willanów
W dniach 19 i 20 października 2020 odbyło się seminarium A-M pt. „Muzeum w przestrzeni”. Ze względu na obostrzenia związane z pandemią, wspomniane seminarium miało formę videokonferencji.
W ramach debaty programowej A-M zaprezentowane zostały następujące wystąpienia: „Muzeum w otoczeniu. Praktyka i teoria”. Dr hab. Dorota Folga-Januszewska
„Muzeum jako społeczny rzecznik ochrony krajobrazu na przykładzie działań Muzeum Pałacu Króla Jana III w Willanowie”. Paweł Jaskanis, Piotr Górajec, dr Maciej Żołnierczuk, Waldemar Rataj
„Dziedzictwo Markowej i Markowian w programach kultury pamięci Towarzystwa Przyjaciół Markowej (skansen) oraz Muzeum Polaków Ratujących Żydów…”.
Prezentację dotyczącą Skansenu w Markowej wraz z komentarzem przedstawiła Maria Ryznar-Fołta prezes Towarzystwa Przyjaciół Markowej.
Prezentację przedstawiającą Muzeum Polaków Ratujących Żydów… odtworzyła i skomentowała Katarzyna Nowicka pracownica tegoż Muzeum, specjalistka ds. promocji i animacji.
Na zakończenie seminarium odbyła się dyskusja, w czasie której uczestnicy podzielili się swoimi spostrzeżeniami i refleksjami dotyczącymi poruszanych tematów.
M.K.
Jesienne porządki
Dnia 17 listopada 2020 r. odbyły się na terenie Skansenu tradycyjne, coroczne, jesienne porządki. Najważniejszą sprawą jest zawsze zagrabienie i wywiezienie opadłych liści. W tegorocznej akcji sprzątania wzięło udział 12 osób z naszego Towarzystwa. Wszystkim uczestnikom składam serdeczne podziękowanie.
Maria Ryznar-Fołta
"Piękno zamknięte w koronce"
To pasja dodaje nam skrzydeł,
unosi nas wysoko, daje radość,
uczy wytrwałości ,
walczy ze słabościami,
Przezwycięża strach,
dzięki niej rozwijamy się!
Nam skrzydeł dodają wspólne chwile przy dzierganiu, w miejscu, które ma „coś” czego nam na co dzień brakuje. Przestrzeń skansenowskiej chaty ożywia nas do działania, zachwyca i dodaje sił.
Wykonane przez nas prace zauważone zostały przez jury IV Wojewódzkiego Konkursu Twórczości Rękodzielniczej „Piękno zamknięte w koronce”.
Irena Pelc-Kozłecka
Podróżowanie nie jest czymś, w czym jesteś dobry.
To jest coś, co robisz.”
Gayle Forman
Wycieczka do Krynicy i Muszyny działaczy Towarzystwa Przyjaciół Markowej
Czas pandemii nie sprzyja społecznej aktywności i integracji, ale pozwala przy zachowaniu zasad bezpieczeństwa epidemicznego na podróże. W dniu 4 października wybraliśmy się do Krynicy i Muszyny, aby szlakiem architektury drewnianej zobaczyć cerkwie w Powroźniku i Szczawniku. W Krynicy poznaliśmy postać twórcy ludowego Epifaniusza Drowniaka znanego jako Nikifor Krynicki (1895 - 1968), któremu los nie szczędził talentu, przy jednoczesnym braku uznania i akceptacji. W okresie powojennym łemkowskie pochodzenie Nikifora też było zaporą w uznaniu jego artystycznego kunsztu. Jesienna, niedzielna aura sprzyjała spacerom w Ogrodach sensorycznych
w Muszynie.
Maria Ryznar-Fołta
Prace przy chałupie Szylarów
Na terenie Muzeum-Zagrody w Markowej trwa rekonstrukcja chałupy Szylarów. Jest to autentyczny budynek przeniesiony na teren Skansenu, w którym Szylarowie ukrywali w czasie niemieckiej okupacji siedem osób pochodzenia Żydowskiego z rodziny Welców. Obecnie trwają prace wewnątrz chałupy, zbudowano kuchnię oraz piec chlebowy, powałę w sieni oraz specjalne schody, po których zwiedzający będą mogli bezpiecznie wejść na strych, aby obejrzeć kryjówkę, gdzie przechowywani byli Żydzi. Koszty prac są pokrywane ze źródeł Programu Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Inwestycja otrzymała też wsparcie finansowe Województwa Podkarpackiego.
M.K.
Wspólne działania Towarzystwa Przyjaciół Markowej z Komendą Hufca ZHP Łańcut
Warsztaty ginących zawodów
W dniu 25 sierpnia harcerze z Hufca ZHP Łańcut uczestniczyli w warsztatach ginących zawodów. Młodzi ludzie mieli okazję poznania ciężkiej pracy na wsi i nabrania szacunku do żmudnych codziennych zajęć, które umożliwiały naszym przodkom zaspokajanie podstawowych potrzeb życiowych. Uczestnictwo młodych w takiej formie aktywności stwarza możliwości utożsamiania się z lokalną, żywą kulturą i powrotem do korzeni, z których wyrośli. Jest to też forma międzypokoleniowego dialogu pomiędzy pasjonatami prezentującymi zapominaną pracę na wsi, a młodym pokoleniem, dla którego dobre wspomnienia z dzieciństwa i młodości będą kształtować ich postawy
w dorosłym życiu.
Uroczyste poświęcenie kapliczki Najświętszej Maryi Panny upamiętniającej 100-lecie Cudu nad Wisłą.
Dnia 15 sierpnia 2020 r. członkowie Towarzystwa Przyjaciół Markowej i społeczność Markowej przeżyła doniosłą uroczystość, jaką było poświęcenie wotywnej kapliczki Najświętszej Maryi Panny upamiętniającej 100-lecie Cudu nad Wisłą i żołnierzy z Markowej walczących w wojnie polsko-bolszewickiej.
Obchody rozpoczęły się Mszą świętą w kościele parafialnym w Markowej z udziałem pocztów sztandarowych OSP Markowa, Solidarności RI Markowa, Szkoły Podstawowej im. Sług Bożych Rodziny Ulmów w Markowej oraz TPM. Po mszy nastąpił przemarsz zaproszonych gości i społeczeństwa Markowej na teren Zagrody-Muzeum. Prowadziła go Orkiestra Dęta z Markowej pod batutą kapelmistrza Michała Rydzika, a o bezpieczeństwo uczestników na drodze zadbali druhowie z markowskiej OSP.
Naszą uroczystość obecnością zaszczycili: dr Mateusz Szpytma Wiceprezes IPN z rodziną, Waldemar Rataj Dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Czasie II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów, Jan Kilian członek Zarządu Rady Powiatu Łańcuckiego, Mirosław Mac Wójt Gminy Markowa, ks. dr Roman Chowaniec proboszcz naszej parafii, ks. dr Witold Burda postulator procesu beatyfikacyjnego Rodziny Ulmów, ks. Jan Szylar rodak markowski, ks. Paweł Tołpa inicjator budowy kapliczki i dzisiejszej uroczystości, długoletni były Prezes TPM Kazimierz Wyczarski, Andrzej Markuszka Dyrektor szkoły Podstawowej w Markowej, Jakub Inglot Sołtys wsi Markowa, Jan Niemczak Prezes OSP w Markowej, Wiesław Szpytma Prezes Orkiestry Dętej w Markowej, druhny i druhowie drużyny harcerskiej w Markowej oraz rodziny żołnierzy uczestników wojny polsko-bolszewickiej.
Po dotarciu na miejsce orkiestra odegrała hymn państwowy. Pani Prezes TPM Maria Ryznar-Fołta powitała przybyłych na naszą uroczystość gości i społeczność Markowej. Następnie ks. dr Roman Chowaniec poświęcił kapliczkę NMP. Kolejnymi punktami programu były wystąpienia zaproszonych gości: doktora Mateusza Szpytmy oraz Wójta Gminy Markowa Mirosława Maca. Odczytane zostały także listy od Marszałka Województwa Podkarpackiego Władysława Ortyla oraz Wicestarosty Powiatu Łańcuckiego Barbary Pilawy-Kraus.
Wiązanki kwiatów pod pamiątkową kapliczką złożył dr Mateusz Szpytma Wiceprezes IPN. Uroczystość zakończył koncert Orkiestry dętej, która wykonała pieśni maryjne i patriotyczne. Po zakończonym spotkaniu zaproszeni goście udali się na obiad do sadu koło chałupy kmiecej. Organizacją tego poczęstunku zajęły się koleżanki Irena Kozłecka, Bożena Szajer, Maria Małek, Grażyna Bar, Agata Homa, Barbara Laska, Anna Rejzer, Dorota Szpytma, Marysia Niemczak, Stanisława Bytnar, Marta Szylar i koledzy: Józef Rejzer i Franciszek Rut i Grzegorz Szylar.
Nasza piękna kapliczka mogła powstać dlatego, że swój czas i talenty poświęciły temu przedsięwzięciu następujące osoby: Bożena i Jan Szajerowie, którzy odrestaurowali kapliczkę, Józef Rejzer i Wiesław Fołta – wybudowali cokół, Jan Fugiel, Krzysztof Ożga, Edward Kochmański, Tomasz Balawejder, Tadeusz Szylar , którzy również wnieśli swój wkład w powstanie obiektu. Uroczystość uwieczniła na fotografiach koleżanka Barbara Lew. Całość koordynowała, poświęcając temu projektowi wiele serca i czasu, pani Prezes TPM Maria Ryznar- Fołta. Wszystkim wymienionym, i być może nie wymienionym, raz jeszcze dziękujemy za pomoc i zaangażowanie.
M.K.
"Prawdziwy akt odkrycia nie polega na odnajdywaniu nowych lądów, lecz na patrzeniu na stare w nowy sposób."
Marcel Proust
Każde pokolenie na swoje spojrzenie na rzeczywistość. My staramy podczas niedzielnego dyżuru dzielić się naszą radością z dorobku jaki posiadamy w Zagrodzie Wsi Markowa.
Szczęść Boże Młodej Parze! Sto lat dla Drużby !
25 lipca 2020 r
Walne zebranie sprawozdawcze członków
Towarzystwa Przyjaciół Markowej (TPM) – 12 lipca 2020 r.
12 czerwca 2020 roku w godzinach przedpołudniowych zebrali się członkowie TPM na zebraniu sprawozdawczym. Po wysłuchaniu sprawozdania z działalności oraz sprawozdania Komisji Rewizyjnej za rok 2019 udzielono absolutorium Zarządowi. W zamierzeniach na ten rok jest zamknięcie chałupy Szylarów. Prace te obejmują konserwację ścian zewnętrznych, wzmocnienie powały, wykonanie schodów na strych i kryjówki. Prace te będą wykonane dzięki pozyskanym funduszom z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i z Departamentu Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego z Podkarpackiego Urzędu Marszałkowskiego. Z dotacji z Narodowego Centrum Kultury w ramach programu EtnoPolska 2020 prowadzimy warsztaty ginących zawodów. Pracy jest wiele, a pomysłów jeszcze więcej. Zapraszamy wszystkich, którzy chcą pozostawić ślady swojej pracy w zagrodzie. Kolega Kaziu Wyczarski, wieloletni prezes TPM zaproponował wykonanie zbioru ziół i umieszczenie w chałupie biedniackiej. Zachęciłam wszystkich do zbiorowej pracy przy ziołach, wykonywania zdjęć w miejscach ich występowania i suszenia. Może uda się wspólnymi siłami coś zrobić w tym temacie.
Maria Ryznar-Fołta
Kapliczka - wotum wdzięczności za zwycięstwo nad Bolszewikami
Na terenie Muzeum - Zagrody obok domu Szylarów powstaje kapliczka wotywna z okazji 100-lecia zwycięstwa nad Bolszewikami. W tej chwili budowany jest postument z ciosanego kamienia, na którym posadowiona będzie kapliczka ku czci Maryi Niepokalanie Poczętej.
Przeszłość - jest to dziś, tylko cokolwiek dalej
C.K. Norwid
Warsztaty ginących zawodów w Muzeum Zagrodzie Wsi Markowa
Już po raz siedemnasty otworzyliśmy w pierwszą niedzielę lipca drzwi naszej zagrody na oścież. To dla nas bardzo ważne, aby zachować w pamięci i czynie naszych rodziców, dziadków, tych którzy nam pokazali co jest najważniejsze. Jak przez ciężką pracę i modlitwę odpowiedzialnie przejść przez życie. Jak zachować dla przyszłych pokoleń to co wyróżnia nas Polaków od innych narodów.
Maria Ryznar-Fołta
Czasem potrzeba jednego radosnego oblicza,
by rozjaśniało się nasze życie.
Phil Bosmans
Czasem tak nie wiele potrzeba, aby się weselić ….
Sobota 4 lipca to czas gorący dla nas przed Dniem Otwartych Drzwi w Skansenie, przed pokazami ginących zawodów. A zwyczaj każe pamiętać też o ślabantach. Bawiliśmy się na dwóch ślabantach Była okazja do poćwiczenia cepami, do spotkania i dzielenia radości z weselnikami.
Maria Ryznar-Fołta
Ogłoszenie
Dla uczczenia 100-lecia cudu nad Wisłą Towarzystwo Przyjaciół Markowej (TPM) planuje postawić kapliczkę w podziękowaniu Najświętszej Marii Pannie za ocalenie naszej Ojczyzny. W wojnie tej brali udział mieszkańcy Markowej jako żołnierze zawodowi, z poboru oraz ochotnicy. Ich nazwiska chcemy wypisać na tablicy tej kapliczki. Prosimy zatem do zgłaszania uczestników wojny bolszewickiej w latach 1919-1920 w Skansenie codziennie od 8.00 -16.00 ( z wyłączeniem poniedziałków), do ks. Pawła Tołpy i do Marii Ryznar - Fołta – tel. 502 002 950. Przy zgłoszeniu uczestników należy podać jego: imię i nazwisko, datę urodzenia, imiona rodziców oraz stopień wojskowy jeśli jest znany.
Maria Ryznar-Fołta
Prezes TPM
Markowa ,dn.20 maja 2020 roku
Ostatnie pożegnanie Józka Bąka
Szanowna rodzino, Czcigodny Księże Celebransie, zebrani uczestnicy ostatniej drogi Kolegi Józefa . Jego śmierć zaskoczyła i zasmuciła nas wszystkich.
"Można odejść na zawsze, by stale być blisko..."
Cytując księdza Jana Twardowskiego pragnę podziękować Ci Kolego Józefie w imieniu społeczności markowskiej za trwały ślad w naszej kulturze . Twoje aktorstwo w Amatorskim Teatrze zadziwiało reżyserów, kolegów oraz widownię. Sam też wyreżyserowałeś na 600-lecie wsi „Wesele markowskie”, a później niezapomnianą „Mękę Pańską” i kilka innych sztuk. Dzieliłeś się swoim talentem w sąsiedniej Gaci i Soninie. Twoją aktywność kulturalną widać było nie tylko na teatralnej scenie, byłeś konferansjerem i organizatorem wielu imprez kulturalnych w Markowej. Druga Twoja pasja - to praca społeczna, której trwałym śladem jest Towarzystwo Przyjaciół Markowej. Wśród założycieli przed ponad 40 laty w pierwszym zarządzie pełniłeś funkcję Wiceprezesa. W latach 1995-1998 kierowałeś pracą Towarzystwa. W ostatnich latach dałeś się poznać jako artysta wytwarzający pamiątki nawiązujące do markowskiej tradycji. Łatwość nawiązywaniu kontaktów, szanowanie rozmówcy, wyśmienita pamięć , doskonała prezencja sprawiały ,że z wielką klasą prezentowałeś kulturę markowską przed władzą i mediami.
Choroba przyszła niespodziewanie. Znosiłeś wszystkie utrudzenia bez narzekania, zachowywałeś mimo wszystko pogodny nastrój i nadzieję która pozwalała Ci jeszcze 9 maja planować z nami niedzielne dyżury w Skansenie.
Spoczywaj w pokoju
opracowała i wygłosiła Maria Ryznar-Fołta
Prezes TPM, Przewodniczącą Rady Gminy Markowa
Św. Michał Archanioł nadal strzeże Towarzystwa Przyjaciół Markowej, sąsiedztwa oraz całego dobytku.
Przy drodze do Skansenu od 2001 roku w XIX- wiecznej kapliczce znajdował się oleodruk ze świętym Michałem Archaniołem. Wizerunek ten uległ zniszczeniu z biegiem lat pod wpływem warunków atmosferycznych i zastąpiony został olejnym obrazem św. Michała Archanioła pędzla Iwony Szewerniak. Kapliczka też została odrestaurowana przez Tomasza Balawejdra.
W dniu 15 maja 2020 roku proboszcz parafii Markowa ks. dr Roman Chowaniec poświęcił kapliczkę, abyśmy szanując tradycję zachowali wiarę Ojców naszych.
Maria Ryznar-Fołta
Nędza dzisiejszych ludzi pochodzi z oderwania się od przyrody i od Boga, z osamotnienia wewnętrznego.
Pomimo trudnej sytuacji w czasie pandemii covid-19 powodowanej korona wirusem Sars –CoV-2 mamy nadzieję na powrót do normalnej pracy w Muzeum –Zagrodzie Wsi Markowa. Są posprzątane chałupy i obiekty towarzyszące. Sad dźwięczy się kwieciem czereśni i wiśni, z jego gościnności korzystają pracowite pszczoły.
A w ogródku krzątają się kobiety, aby zatroszczyć się o piękno zapomnianej dziewanny, malw, o ziele dziurawca i piołunka….
Żyjemy nadzieją, że wkrótce będziemy mogli spotykać się na dyżurach niedzielnych, przy pracy w zagrodzie czy na spotkaniach wspomnieniowych z fotografią pana Tadeusza Rusinka.
Maria Ryznar-Fołta
W związku z ogłoszeniem PANDEMII KORONAWIRUSA SARS-CoV 2 Skansen-Zagroda Muzeum zostaje zamknięty do odwołania.
Dlatego, że Pan zmartwychwstał,
a my jesteśmy powołani do zwycięstwa nad śmiercią wraz z Nim,
mimo otaczających nas teraz trudności,
pełnych Bożego pokoju, radości i nadziei Świąt Wielkiej Nocy
życzy Zarząd TPM
DOM - KRYJÓWKA - WYJĄTKOWA PAMIĄTKA HISTORYCZNA
Towarzystwo Przyjaciół Markowej wystąpiło do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o dotacje na zakończenie konserwacji przeniesionego do miejscowego skansenu domu państwa Szylarów. Ten budynek to wyjątkowa historyczna pamiątka. Bo w czasie niemieckiej okupacji na strychu znajdowała się kryjówka, w której wojnę przeżyło siedmioro Żydów. Uratowanych przez rodzinę Szylarów.
Eugeniusz Szylar miał 11 lat, kiedy jego rodzice dali schronienie ukrywającej się przed Niemcami 7-osobowej rodzinie Weltzów. Mimo grożącej za to kary śmierci, Pan Eugeniusz do dziś wspomina strach jaki towarzyszył im każdego dnia zwłaszcza po tym, kiedy w 1944 roku hitlerowcy rozstrzelali w Markowej także ukrywającą Żydów rodzinę Ulmów.
Dzięki Towarzystwu Przyjaciół Markowej - dom Szylarów został przeniesiony do miejscowego skansenu. Jak udało się ustalić ma około 180 lat. Jest więc cennym obiektem pokazującym dawne budownictwo w tej wsi. A wojenne dzieje dodatkowo podnoszą jego historyczna wartość.
Na strychu ma zostać także odtworzona kryjówka, w której ukrywali się Żydzi. Na odtworzenie wnętrza domu Towarzystwo Przyjaciół Markowej wystąpiło o dotacje z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w wysokości 300 tysięcy złotych.
zaczerpnięto ze strony TVP Rzeszów
WSPÓLNE KOLĘDOWANIE
„O jesteś znowu, święta łączności – Muzyko – Melodio – Muzyko!
Wywiedź ścieżkami w górę Miłości to granie od dolin – Muzyko!”.
Karol Wojtyła
W kolędowy czas spotkaliśmy się w niedzielę 5 stycznia 2020 roku, aby cieszyć się z przyjścia Słowa Boga do nas.
Kolędowaniu przewodzili: ks .Damian Toczek i pan organista Wiesław Wiglusz Dzięki śpiewnikom repertuar kolęd i pastorałek był w pełni wykorzystany.
Długoletni prezes Towarzystwa Kazimierz Wyczarski zaprezentował wiersz na tę okoliczność pochodzący z jego czasów przedszkolnych.
Aby śpiewanie było donośne i nie brakowało nam zapału korzystaliśmy z poczęstunku przygotowanego przez koleżanki i kolewgów.
Wszystkim zaangażowanym w organizację spotkania i obecnym na nim składam serdeczne podziękowania.
Maria Ryznar-Fołta
Błogosławionych prawdziwie rodzinnych Świąt Bożego Narodzenia
opromienionych blaskiem betlejemskiej gwiazdy,
aby stały się czasem radości i pokoju płynącego
ze żłóbka nowo narodzonego Chrystusa życzy
Zarząd TPM
OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA
Przez całe lato bieżącego roku mogliśmy podziwiać w markowskim skansenie wystawę zdjęć naszej społeczności wiejskiej, które wykonali ponad pół wieku temu fotografowie Tadeusz Rusinek i Adam Kołodziej. Wystawę zatytułowano „Moja wieś Markowa”. Wśród członków TPM zrodziła się inicjatywa, aby pokłosiem tej wystawy było wydanie albumu. Dnia 6 grudnia 2019 r. zebrała się więc w budynku CKGM grupa osób pod przewodnictwem pani Marii Ryznar-Fołty – prezesa TPM, aby podzielić się swoją wiedzą na temat przedstawionych na fotografiach, ludzi, miejsc i architektury. Dzięki wspólnemu oglądaniu zdjęć i dyskusjom wiele osób udało się rozpoznać, a sytuacji uwiecznionych na fotografiach ustalić. W związku z owocnym przebiegiem, spotkania takie postanowiono kontynuować, aby uwiecznione na zdjęciach osoby i fragmenty historii naszej wsi ocalić od zapomnienia.
M.K.
GRABIENIE LIŚCI PRZED ZIMĄ W SKANSENIE
Potrzeba nieustannej odnowy umysłów i serc, aby przepełniała je miłość
i sprawiedliwość, uczciwość i ofiarność, szacunek dla innych i troska o dobro wspólne,
szczególnie o to dobro, jakim jest wolna Ojczyzna.
Jan Paweł II
ŚWIĘTO NIEPODLEGŁEJ OJCZYZNY
11 listopada 2019 r. w 101 rocznicę odzyskania niepodległości w kościele parafialnym w Markowej uczestniczyliśmy w uroczystej Eucharystii, aby dziękować Panu Bogu za wolność okupioną krwią i zmaganiami naszych przodków. W homilii ks. Proboszcz Roman Chowaniec mówił o tym jaką Polskę powinniśmy budować. Mamy Ojczyznę wolną, która jest nam dana i zadana. O tym jaka będzie jej przyszłość zależy od nas, od zachowania pamięci o czynach przodków oraz od naszego osobistego świadectwa i zaangażowania. Ks. Kardynał Wyszyński mówił : „Musicie ducha hartować, aby móc jak orły przelatywać w przyszłość Ojczyzny.
Udział Sztandarów: Szkoły Podstawowej im. Sług Bożych Rodziny Ulmów, Ochotniczej Straży Pożarnej i Towarzystwa Przyjaciół Markowej podkreślił rangę uroczystej, dziękczynnej Mszy Św. Oprawę muzyczną zapewniła nasza orkiestra dęta i chór parafialny „Cantus Deo”. Uroczyste obchody Święta Niepodległości zakończył koncert orkiestry dętej pod batutą Jana Kiliana. Prolog ks. Damiana Toczka do występu muzyków przypomniał słuchaczom, jakie znaczenie miały pieśni patriotyczne w okresie niewoli i walki o wolność.
Dziękuję koleżankom : Grażynie Bar i Dorocie Szpytma oraz koledze Józefowi Flejszarowi za asystę Sztandaru Towarzystwa.
Maria Ryznar-Fołta
"Gorzki to chleb jest polskość.”
Cyprian Kamil Norwid
ZADUSZKI SKANSENOWSKIE
2 listopada 2019 r. (sobota) o godzinie 16.00 spotkaliśmy się w Skansenie, aby posłuchać o żołnierzach – bohaterach z Markowej, którzy złożyli swoją młodość, swoje zdolności i siły, a niejednokrotnie życie w ofierze dla Ojczyzny. Rangę naszego spotkania podniosła obecność Pana Wiceprezesa IPN Mateusza Szpytmy oraz Pana Wójta Gminy Markowa Mirosława Maca.
Wspominani byli :
- Mjr Wojciech Rewer (1907- 1969)
Żołnierz II wojny światowej, odznaczony Krzyżem Walecznych, Orderem Virtuti Militari, francuskim Croix de Guerre, holenderskim Orde van Oranje Nassau a także angielskim War Medal. Losy oficera Wojska Polskiego 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka przedstawił bratanek Stanisław Rewer. Jego stryj to żołnierz walczący za Ojczyznę na wielu frontach II wojny światowej. Za odwagę i hart ducha w walkach z Niemcami w Normandii został odznaczony w sierpniu 1944 roku Krzyżem Walecznych. Za sukces operacji w Holandii pod Moerdijk kapitan Wojciech Rewer otrzymał Order Wojenny Virtuti Militari, a potem od generała de Gaulla - Croix de Guerre. Po tułaczce wojennej, poświęceniu swej młodości Ojczyźnie, nie mógł do niej powrócić, co można odczytać jako dziejowy paradoks. Pan Stanisław mówił o tym, że Stryjowi przyświecały w życiu: dobro, piękno i prawda, a w pamięci pozostała na zawsze wojenna poniewierka i brak uznania w rodzinnym kraju. Major Wojciech Rewer zmarł 18 listopada 1969 roku w szpitalu RAF w Londynie.
- Kpt. Franciszek Michnar (1892- 1940)
Żołnierz I wojny światowej. Służył we Włodzimierzu Wołyńskim. O służbie w czasie I wojny światowej w wojsku austriackim, o aresztowaniu Kapitana przez Sowietów i zesłaniu rodziny na Sybir mówiła żona Stanisława Puchały – siostrzeńca kapitana. Kpt. Franciszek Michnar został zamordowany w 1940 roku i znalazł się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej.
- Por. Jan Suchecki (1918-1944)
Żołnierz II wojny światowej, pośmiertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari. Jan Kilian – mąż bratanicy porucznika Jana Sucheckiego przedstawił tułaczkę wojenną oficera Brygady Podhalańskiej wiodącą po klęsce wrześniowej przez Węgry, Francję aż pod Narwik. Dalej szlak bojowy Brygady Podhalańskiej wiódł ponownie do Francji. Po klęsce Francji Jan Suchecki przedostał się do Anglii, do 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. By walczyć z Niemcami w 1944 roku wylądował w Normandii. W bitwie pod Falaise w sierpniu 1944 roku wśród zabitych 21 oficerów znalazł się również Jan Suchecki.
- Kpr. Antoni Bachta (1896-1964)
Żołnierz I wojny światowej i wojny bolszewickiej. Odznaczony Krzyżem Walecznych. Syn Franciszek opowiadał o doświadczeniach żołnierskich ojca, gdy w wieku 18 lat został powołany do Armii Austriackiej, walczył na Froncie Galicyjskim, a potem Włoskim. Uczestniczył w wojnie z Ukraińcami na Froncie Ukraińskim i z bolszewikami na Wołyńskim. Brał udział w bitwie nad Wisłą. Pełnił funkcje dowódcy zwiadu. Podczas akcji zwiadowczych wykazywał się niezwykłą odwagą i brawurą, pokonując wielokrotnie silniejszego wroga, za co został odznaczony Krzyżem Walecznych w 1921 roku. Po wojnie wrócił do Markowej, nie skorzystał z propozycji osadnictwa na Wołyniu. Wyjechał w 1923 roku do Francji i przez 9 lat pracował w rolnictwie, aby zarobić i kupić ziemię w Markowej. Pan Franciszek podkreślił żelazne zasady moralne, religijność, patriotyzm i optymizm ojca. Antoni Bachta zmarł w Święto Niepokalanego Poczęcia NMP w 1964 roku.
Podczas XII Zaduszek Skansenowskich w Zagrodzie-Muzeum w Markowej wydarzenie to swoim występem uświetnił Zespół Śpiewaczy z Markowej pod kierunkiem Pana Jana Kiliana.
Maria Ryznar-Fołta
Za sprawą łaski lub przeoczenia
Bóg zostawił dla nas na ziemi zakątki raju.
Richard Paul Evans
Wyprawa na Roztocze
Pierwszy weekend października przewodnicy i sympatycy TPM spędzili na Roztoczu. Było dość zimno i mokro, ale nie traciliśmy ducha. Roztocze to urokliwa kraina z bogatą kresową historią i kulturą. Opowiadał nam o tym z wielką pasją i zaciekawieniem przewodnik pan Adam Momot. W Szczebrzeszynie zwiedziliśmy synagogę i cerkiew, ale chrząszcza nie było słychać . Za to w Zamościu przywitał nas korowód myśliwych świętujących ogólnopolski dzień patrona Św. Huberta. To taka miła niespodzianka tego dnia. Zgodnie z planem zwiedziliśmy Zamość i Krasnobród. Po trudach całego dnia odpoczywaliśmy w Józefowie. W niedzielę zatrzymaliśmy się na Mszy Św. w zabytkowym kościele w Górecku Kościelnym. Zwierzyniec był kolejnym etapem naszej eskapady. To atrakcyjne miasteczko Zamojskich, wiąże się z nim również historia królowej Marysieńki. Roztocze pożegnaliśmy w Józefowie z wieży widokowej usytuowanej przy kamieniołomie.
NARODOWE CZYTANIE
„Książki – okręty myśli żeglujące po oceanach czasu i troskliwie niosące swój drogocenny ładunek z pokolenia na pokolenie"
Francis Bacon
W dniu 08 września 2019 roku w Zagrodzie Muzeum w Markowej odbyła się już 8 edycja Narodowego Czytania. W tym roku czytano fragmenty 8 nowel, które na trwale wpisały się w historię literatury polskiej. Były nimi : „ Dobra pani” – E. Orzeszkowej, „ Dym” – M. Konopnickiej, „Katarynka” – B. Prusa, „Mój ojciec wstępuje do strażaków” B. Schulza, „ Orka” – W. S. Reymonta, „Rozdzióbią nas kruki i wrony” – S. Żeromskiego, „Sachem” – H. Sienkiewicza, „ Sawa” (z cyklu Pamiętniki Soplicy) – H. Rzewuskiego.
Wśród czytających byli przedstawiciele Towarzystwa Przyjaciół Markowej: Kazimierz Wyczarski i Maria Małek.
Myśl przewodnia czytanych utworów to polskość oraz wartości uniwersalne, które pokazują nam, że w życiu należy kierować się szlachetnością, wrażliwością na drugiego człowieka a także pamięcią o naszych korzeniach.
Otoczenie Zagrody Muzeum stworzyło niepowtarzalną atmosferę dla czytania, słuchania i podziwiania naszych wybitnych pisarzy – mistrzów stylu, języka i plastyczności.
Zapewne spędzony tutaj czas pozostawił w uczestnikach niezapomniane wrażenia, przeżycia i uczucia.
Maria Małek
Najważniejsze jest, by gdzieś istniało to, czym się żyło: i zwyczaje, i święta rodzinne.
I dom pełen wspomnień. Najważniejsze jest, by żyć dla powrotu.
Antoine de Saint-Exupery
Ślabant – taki sobie zwyczaj
W upalną sobotę 31 sierpnia zorganizowaliśmy przeszkodę dla orszaku weselnego wyruszającego z domu gospodarzy wesela Marty
i Grzegorza Szylarów do Szówska. Ich syn Tomasz wybrankę serca znalazł w odległym Szówsku.
Bawiliśmy się już przy układaniu scenariusza do tego wydarzenia, a później przy przygotowaniu rekwizytów i głównym wystąpieniu.
Były dygresje do zawodu Pana Młodego jak również do ”pasji” gospodarzy.
Ps. Ło downi to nikomu nawet do łba by nie przyszło, żeby szukać baby po łobcych wsiach.
Maria Ryznar-Fołta
Nie ma szczęścia dla człowieka ,
Jeżeli się nim z drugim podzielić nie może.
Józef Ignacy Kraszewski
Wakacyjna wizyta uczestników Oazy Rodzin wraz z księdzem Witoldem Burdą
w naszej Zagrodzie
24 sierpnia gościliśmy w Markowej wakacyjną Oazę Rodzin z Helusza. Ksiądz Witold Burda postulator procesu beatyfikacyjnego Rodziny Ulmów swoje wakacje w Polsce przeżywa prowadząc rekolekcje dla tychże rodzin. Jeden dzień uczestnicy rekolekcji spędzili w Markowej na Eucharystii w naszym kościele parafialnym, w Muzeum Polaków Ratujących Żydów w czasie II wojny światowej i u nas w Zagrodzie. Wśród gości była pani Barbara Nowak Małopolska Kurator Oświaty, dziennikarka Magdalena Korzekwa –Kaliszuk z mężem Zbigniewem oraz 30 małżeństw z dziećmi z różnych stron Polski.
Minęło 75 lat od tragicznych wydarzeń w Markowej, gdy 24 marca nad ranem niemieccy policjanci rozstrzelali Rodzinę Ulmów z siedmiorgiem dzieci i ośmioro osób pochodzenia żydowskiego. Tragiczne losy Rodziny Ulmów i Goldmanów tak przerażały markowian, że głośno o tym nie mówiono przez prawie pół wieku. Holokaust objął swym zasięgiem nie tylko Żydów, ale dotyczył też Polaków, którzy najzwyczajniej po ludzku pomagali przeżyć prześladowanym, co Niemcy zawsze karali śmiercią.
Postawa Ulmów jednych zadziwia, innych zachwyca. Nasi goście chcą od Ulmów czerpać siłę i moc w świecie odwróconych znaczeń, manipulacji, pogmatwanych wartości i upadku autorytetów.
Maria Ryznar-Fołta
Jubileusz 40-lecia Towarzystwa Przyjaciół Markowej
Dzień Otwartych Drzwi
W niedzielę 7 lipca podczas Dnia Otwartych Drzwi członkowie TPM świętowali 40-lecie założenia Towarzystwa. Na uroczystości przybyło wielu znakomitych gości. Wśród nich byli: Poseł na Sejm RP Kazimierz Gołojuch, Wiceprezes IPN Mateusz Szpytma, Marszałek Województwa Podkarpackiego Władysław Ortyl, członek Sejmiku Województwa Podkarpackiego Bogdan Romaniuk, konserwator Oddziału Rzeszowskiego Bartosz Podobny, Wicestarosta Powiatu Łańcuckiego Barbara Pilawa-Kraus, Wójt Gminy Markowa Mirosław Mac , Dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów Podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów Anna Stróż-Pawłowska oraz wielu sympatyków i turystów. Cieszyliśmy się z uczestnictwa w imprezie współzałożyciela Towarzystwa Michała Pelca, długoletniego Włodarza Gminy Markowa i Józefa Bąka członka pierwszego Zarządu. Byli również wśród nas starsi członkowie , którzy budowali Zagrodę i rozrzewnieniem w oku wspominali założyciela Towarzystwa Tadeusza Ruta i pierwsze lata pracy.
Z okazji jubileuszu 40-lecia Towarzystwa w Muzeum –Zagrodzie Wsi Markowa możemy oglądać wystawę fotograficzną „Moja wieś Markowa”- Fotografia społeczności wiejskiej z lat 1946- 1979 Tadeusza Rusinka i Adama Kołodzieja.
Maria Ryznar-Fołta
Światowy Dzień Dziergania
8 czerwca w naszej Zagrodzie zorganizowano obchody Światowego Dnia Dziergania w miejscach publicznych w scenerii starych, chłopskich chałup, w klimacie dawnej wsi.
Popularyzacja ręcznych robótek : szydełkowania czy robienia na drutach to stwarzanie nowej przestrzeni dla tych, którzy mogą i chcą swój czas wykorzystać pożytecznie i twórczo. Uczestniczki warsztatów wykazały się niezwykłą pomysłowością tworząc różne dzieła od serwetek, szali począwszy, a skończywszy na kapeluszach i torebkach. Czas spotkania umilały kapele: Malawianie i Markowianie. Pomysłodawcą spotkania była Irena Pelc- Kozłecka, a realizatorem Centrum Kultury Gminy Markowa.
Maria Ryznar-Fołta
Nowe spojrzenie i nowe doświadczenia z wycieczki do Lublina, Kozłówki i Dęblina.
W sobotę 25 maja w ulewnym deszczu wyruszyliśmy do Lublina. Deszcz okazał się przelotny, a podczas całej ,dwudniowej wyprawy doświadczyliśmy wymarzonej pogody. Lublin to piękne miasto z bogatą historią i architekturą. Nasza rodaczka pani Maria Balawejder-Kantor podzieliła się z nami urokiem starego miasta.
W Lublinie obejrzeliśmy też Muzeum Wsi Lubelskiej. W dużym powierzchniowo skansenie oglądaliśmy zabudowę dawnych dworów, wsi i miasteczek Lubelszczyzny.
W niedzielę zwiedziliśmy Muzeum Zamoyskich Kozłówce. Po czym w pięknych parkowych alejkach podziwialiśmy urok Pałacu i otoczenia.
Interesujący przekaz dziejów lotnictwa wojskowego okresu międzywojennego, czasów II wojny światowej , czasów PRL-u i współczesnych poznaliśmy w Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie. Wracając głosowaliśmy już na Podkarpaciu w Kamieniu.
Maria Ryznar-Fołta
Chwalcie z nami Panią Świata …..
Majówki - tradycja śpiewania i grania pieśni Maryjnych przy kapliczkach w Markowej. W tym roku nasza orkiestra zainicjowała Majówki koncertem pieśni Maryjnych przy kościele po nabożeństwie majowym w dniu 1 maja. Dziękujemy panu Kapelmistrzowi i Orkiestrantom za przywracanie w Markowej tej pięknej tradycji.
Zapraszamy na Majówki do Skansenu.
W majowe piątki od godziny 19.00 będziemy śpiewać Litanię Loretańską i słuchać pieśni wykonaniu naszej orkiestry.
Maria Ryznar-Fołta
Niech się święci – Trzeci Maj
Święto Narodowe i Matki Bożej Królowej Polski uczciliśmy w Gminie Markowa razem ze Świętem Strażaków - Św. Florianem. Do obchodów włączyła się Orkiestra Dęta i Strażacy z całej Gminy.
W tym dniu przed Tablicą Pamiątkową przy Urzędzie Gminy Poseł na Sejm RP Kazimierz Gołojuch i Wójt Gminy Mirosław Mac złożyli kwiaty przy asyście Strażackich Pocztów Sztandarowych oraz Pocztów: Solidarności Rolników Indywidualnych i Towarzystwa Przyjaciół Markowej.
Po uroczystej Mszy Św. Centrum Kultury i Parafia w Markowej proponowali mnóstwo atrakcji. Było rozpoczęcie sezonu Motocyklistów, były parady Turków, okolicznościowa akademia i festyn. Pogoda tego dnia nie była zbyt łaskawa, ale mimo tego amatorów imprez nie brakowało.
Przez cały weekend majowy drzwi naszej Zagrody były otwarte.
Maria Ryznar-Fołta
Per aspera ad astra.
Łacińskie
Muzeum –Zagroda Wsi Markowa - laureatem nagrody „Zabytek Zadbany ”
W dniu 24 kwietnia 2019 r podczas obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków w Gdyni odebraliśmy prestiżową Nagrodę „Zabytek Zadbany ” w kategorii -Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu. Radość nasza była wielka i dzielił ją z nami Wójt Gminy Markowa –Mirosław Mac.
Zapał i entuzjazm członków Towarzystwa Przyjaciół Markowej oraz idące za tym wzmagania na rzecz ratowania dziedzictwa naszej małej Ojczyzny Markowej w przeciągu 40 lat działalności zostały zauważone i nagrodzone.
Maria Ryznar-Fołta
Jesteśmy nominowani w Konkursie „Zabytek zadbany 2019”
„Zabytek Zadbany" to ogólnopolski konkurs Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego Konserwatora Zabytków. Celem konkursu jest promocja opieki nad zabytkami, poprzez propagowanie najlepszych wzorów konserwacji, utrzymania i zagospodarowania zabytków. Procedurę konkursową prowadzi Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Zwycięzców konkursu "Zabytek Zadbany" poznamy podczas uroczystej gali Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków 24 kwietnia.
Obrady Jury odbyły się 27-28 marca 2019 r.
Jury poddało ocenie jakość i zakres prac budowlanych, konserwatorskich, restauratorskich, rewaloryzacyjnych prowadzonych przy zabytkach zgłoszonych do konkursu. Podczas obrad wyłoniono następującą listę nominowanych:
Kategoria A: utrwalenie wartości zabytkowej obiektu
Nominacje:
Bobowa, kościół Świętej Zofii (woj. małopolskie)
Nowy Wiśnicz, zakład karny w dawnym klasztorze karmelitańskim (woj. małopolskie)
Szczecin, willa Georga Grawitza, obecnie siedziba Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia im. Tadeusza Szeligowskiego
Warszawa, szkoła Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa”, obecnie Szkoła Podstawowa Specjalna nr 123 im. Kornela Makuszyńskiego
Kategoria B: rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu
Nominacje:
Chrzęsne, zespół pałacowo-parkowy (woj. mazowieckie)
Jankowice, pałac w zespole pałacowo-parkowym (woj. wielkopolskie)
Markowa, Zagroda – Muzeum Wsi Markowa (woj. podkarpackie)
Zatonie, trwała ruina pałacu (woj. lubuskie)
Kategoria C: adaptacja obiektów zabytkowych
Nominacje:
Gdańsk, prochownia Stara Apteka, obecnie scena „Stara Apteka” Teatru Wybrzeże
Kościerzyna, dworzec kolejowy, obecnie miejsce obsługi podróżnych i przestrzeń biurowo-wystawiennicza (woj. pomorskie)
Ruda Śląska, dworzec kolejowy, obecnie Miejska Biblioteka Publiczna „Stacja Biblioteka” (woj. śląskie)
Wrocław, kamienica przy Placu Solnym 4, obecnie siedziba fundacji i ośrodka kultury OP ENHEIM
Kategoria D: architektura i budownictwo drewniane
Nominacje:
Duszniki-Zdrój, młyn papierniczy – Muzeum Papiernictwa (woj. dolnośląskie)
Jawor, Kościół Pokoju (woj. dolnośląskie)
Żołędowo, kościół Podwyższenia Krzyża Świętego (woj. kujawsko-pomorskie)
Kategoria E: zabytki techniki
Nominacje:
Biedrusko, wodociągowa wieża ciśnień (woj. wielkopolskie)
Chełmża, wodociągowa wieża ciśnień (woj. kujawsko-pomorskie)
Leszno, wiatrak koźlak „Czesław” (woj. wielkopolskie)
Wieliczka, komora Jezioro Wessel na III poziomie Kopalni Soli „Wieliczka” (woj. małopolskie)
Kategoria specjalna F: właściwe użytkowanie i stała opieka nad zabytkiem
Laureaci:
Gliwice, kościół Świętego Jerzego (woj. śląskie)
Zerwana, kaplica Świętego Jana Nepomucena (woj. małopolskie)
Zarząd TPM składa podziękowania wszystkim , którzy zaangażowali się w przygotowanie materiałów do konkursu. Szczególne podziękowania kierujemy do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków –Oddział w Rzeszowie i całego zespołu za skompletowanie dokumentacji do Konkursu.
Maria Ryznar-Fołta
Wszystko ma swój czas,
i jest wyznaczona godzina
na wszystkie sprawy pod niebem. koh3,1
Przyszedł czas ,aby zająć się pracami wykończeniowymi przy chałupie Szylarów.
Obiekt ten nabrał „rumieńców ” już po ogrodzeniu działki nowym , drewnianym płotem. Obecnie wykonane zostały posadzki pod podłogi. To dobry start w tym sezonie zachęcający nas do dalszych działań.
Maria Ryznar-Fołta
Jeśli zapusty pogodne bywają ,
Świąt Wielkanocnych tak się spodziewają.
Na zakończenie karnawału, na „zapusty” w dniach 4 i 5 marca 2019roku odbywały się spotkania klas ósmych w Skansenie z seniorami Towarzystwa. Edward Szpytma z małżonką Zofią i Franciszek Rut wspominali dawne czasy. Mówiliśmy o tym jak się kiedyś młodzi bawili , jak ciężko pracowali i jak często
o ich wyborach życiowych decydowali rodzice. Młody chłopak miał baczyć na powiedzenie rodzica: na ładnej gębie pszenicy nie posiejesz.
Młodzież z wychowawczyniami: p. Ewą Nowak i p. Marią Małek zwiedzały naszą Zagrodę.
Zachęcaliśmy młodzież do współpracy z Towarzystwem zapraszając na niedzielne spotkania wakacyjne.
Maria Ryznar-Fołta
Chwała Bogu na wysokościach,
a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania.
Łk. 2,14
Na Szczęście, na zdrowie na ten Nowy Rok…
Na dobre w progi naszego Skansenu weszła tradycja wspólnego śpiewania kolęd. W sobotę 21 stycznia 2019 roku licznie zgromadzeni członkowie TPM i zaproszeni goście spotkali się ,aby śpiewać kolędy. Zaproszonych gości powitała Prezes Towarzystwa Maria Małek. Cieszyliśmy się z obecnością wśród nas Wójta Gminy –Mirosława Maca. Członek Zarządu Powiatu – Dyrektor CKGM Jan Kilian służył nie tylko akompaniamentem akordeonowym i ale też wraz małżonką Marią przewodzili śpiewaniu kolęd. Wśród zaproszonych gości pojawili się: Krzysztof Szczypek z żoną Teresą i Mikołaj Kornecki z żoną Joanną. Obaj panowie pracowali dla Towarzystwa jako projektanci naszych obiektów muzealnych. Spotkanie przebiegało w przyjacielskiej atmosferze przy wspomnieniach nawiązujących do wielkiego wysiłku założycieli i budowniczych Zagrody, a w szczególności Tadeusza Ruta – wieloletniego Prezesa.
Maria Ryznar-Fołta
Tylko fotografie nie liczą się z czasem
pokazują babcię jak chudą dziewczynkę
z wiosną na czerwonych gałęziach wikliny
jej piłkę sprzed pół wieku i wróble jak liście…
ks. J.Twardowski
Markowa w fotografii Tadeusza Rusinka
Powracamy do nie tak bardzo odległej historii - lata pięćdziesiąte poprzedniego stulecia. W dniu 15 stycznia w Sali CKGM rozpoznawaliśmy wydarzenia i osoby biorące w nich udział z fotografii Rusinka z 1955 roku. Korzystając z rzutnika wyświetlaliśmy na dużym ekranie stare fotografie. Wśród rozpoznających byli : Zosia i Edek Szpytmowie, Antek i Zosia Olbrychtowie, Wiesiek Homa, Jan Kilian, Edek Bar, Jasiu i Hela Kochmańscy, Franek Balawejder, Romek Kluz. Zebrani rozpoznawali miejsca, wydarzenia i osoby. Jednak nie udało się w pełni zidentyfikować wszystkich. Zapisy prowadziła Halinka Kud i Maria Ryznar- Fołta. Czeka nas wiele pracy . Zdjęć jest około 3000 szt.
Zapraszamy chętnych do współpracy przy identyfikacji fotografii.
Maria Ryznar-Fołta
Niech bezgraniczna Miłość płynąca z betlejemskiego żłóbka gości każdego dnia w naszych sercach.
Błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia i Szczęśliwego Nowego Roku życzy
zarząd Towarzystwa Przyjaciół Markowej.
Kolorowe „Pająki”
W trosce o zachowanie tradycji w ramach współpracy z naszą Szkołą Podstawową zorganizowaliśmy warsztaty adwentowe. Młodzież klas szóstych z wychowawczyniami: p. Magdaleną Grzybowską -Rogala i p. Renatą Olbrycht odwiedziła nasz Skansen. Uczniowie spotkali się z seniorami TPM i instruktorką Martą Szylar prowadzącą naukę robienia dekoracyjnych pająków. Jak się okazało, wbrew pozorom robienie pająków nie jest prostym zajęciem. Wymaga dużej cierpliwości i wytrwałości. Warsztaty pokazały zainteresowanie grupy tworzeniem tego typu przedświątecznych ozdób . Nasi seniorzy zaprezentowali stare ozdoby choinkowe i opowiadali o tym jak to drzewiej bywało w oczekiwaniu na Boże Narodzenie. W tym czasie przygotowaniom do świąt podporządkowano wiejskie zajęcia w gospodarstwie i w domu. W adwentowe wieczory dzieci i kobiety, a zwłaszcza panny troszczyły się o wystrój dekoracyjny chałupy i jej estetykę. Ładnie zdobione różnoraką plastyką wnętrze świadczyło o zręczności oraz wpojonej potrzebie porządku i czystości dziewczyny, co stanowiło atut w oczach kawalerów. Do wykonania ozdób używano łatwo dostępnych materiałów: słomy, orzechów, wydmuszek jaj, kolorowych papierów i bibuł. Z surowców powstawały rozmaite ozdoby choinkowe i stroiki do wiejskich izb. W Markowej niemal w każdej izbie wisiały piękne, kolorowe pająki. Konstrukcje pająków zadziwiały swoją oryginalnością i urokiem. Liturgia Kościoła splatała się z chłopskimi wierzeniami i zwyczajami owocując religijnością i sposobami świętowania niepowtarzalnymi jak cała polska kultura ludowa.
Maria Ryznar-Fołta
100-lecie odzyskania Niepodległości – 11 listopada 2018
Wspólne śpiewanie pieśni patriotycznych
W niedzielne popołudnie licznie zgromadzeni mieszkańcy Markowej kontynuując świętowanie 100- lecie Odzyskania Niepodległości zebrali się w CKGM. Zebranych przywitała Pani Maria Małek Prezes Towarzystwa Przyjaciół Markowej.
Ks. Damian Toczek i pan Wiesław Wiglusz z córką Elżbietą poprowadzili wspólny śpiewanie Pieśni Patriotycznych.
Teksty śpiewanych pieśni wyświetlone przez Łukasza Kielara na dużym ekranie przypominały zapomniane strofy.
Udział w spotkaniu to mała cząstka naszej powinności wobec Ojczyzny, naszej ziemi. Tu wzrastamy, tu są groby naszych przodków, tu są nasze korzenie, tu jest nasza Ojczyzna-Matka. A Matce należy się szczególny szacunek.
Maria Ryznar-Fołta
Jesienne porządki
Jesień to czas przemijającego i spadającego uroku letnich dni. Ten „urok” opadł właśnie obficie na terenie naszej Zagrody. Było co robić, ale było też z kim pracować.
Zespół czternastoosobowy wyposażony w dobry humor i pogodę ducha powalczył skutecznie z „pierzyną” liści usłanych po wszystkich zakamarkach na terenie Skansenu. Pracowaliśmy nie tylko my, ale także maszyny wspomagające i dmuchawa do liści o której pomyślała Grażynka Bar. Gospodarz był zadowolony i my też.
Dziękowaliśmy sobie wzajemnie za miłą współpracę.
Maria Ryznar-Fołta
"Cierpliwość, wytrwałość i pot
tworzą niepokonaną kombinację sukcesu."
Napoleon Bonaparte
Wiecha na ogrodzeniu Zagrody- Skansenu.
Przychylność Niebios i życzliwość ludzka sprzyja tym, którzy kochają pracę i ludzi. Rok temu przygotowaliśmy bale olchowe z przeznaczeniem na wyrób sztachet. Dzisiaj świętujemy. To dzięki uporowi i ciągłym zmaganiom Edwarda i Józefa Szpytmy, Tadeusza i Franciszka Balawejdera, Adama Bąka, Ryszarda Szpunara, Wacka Szpytmy, Staszka Czady, Józefa Flejszara, Józefa Rejzera ,Andrzeja Gonciarza, Franciszka Cyrana mamy nowe ogrodzenie wokół obiektów muzealnych. Swój wkład wnieśli sprzętem stolarskim i budowlanym : Józef Szpytma s. Edka Meka, Sławek Szpytma oraz Edek Kochmański. Dzieło rąk waszych pozostanie dla potomnych. Zaświadczy o społecznym zaangażowaniu i trosce o przyszłe pokolenia.
Maria Ryznar-Fołta
Są w życiu ludzie i chwile,
których się nie zapomina.
XI Zaduszki Skansenowskie - 3.11.2018r
Tradycyjnie w pierwszą sobotę listopada odbyła się uroczystość poświęcona pamięci zmarłych Markowian bądź zasłużonych dla Markowej. W tym wspominani byli : Śp. ks. prałat Stanisław Leja- proboszcz parafii Markowa w latach 1993-2008 i organista w naszej parafii w latach 1955 – 2012 Śp. Marian Cwynar. Uroczysta Msza Św . koncelebrowana pod przewodnictwem ks. biskupa Edwarda Białogłowskiego przywołała pamięć o zmarłych, ich oddanie i służbę na chwałę Bogu i ludziom. Licznie zgromadzeni goście, rodziny wspominanych i Markowianie słuchali wspomnień relacjonowanych przez : ks. Biskupa Edwarda Białogłowskiego, Czesławę Balawejder, Zbigniewa Kuźniara, Jana Kiliana, Piotra Cwynara i Wiesława Homę. Splendoru i powagi wspomnieniom dodał: Chór Parafialny z Panem Organistą Wiesławem Wigluszem , Kameralny Chór Męski i duet instrumentalny Sylwii Barcikowskiej i Eli Wilgusz.
Maria Ryznar-Fołta
III Ogólnopolski Zjazd Polaków Ratujących Żydów w czasie II wojny światowej
i poświęcenie „Sadu Pamięci”
Od 17-19 października odbywały się uroczystości poświęcone „Sprawiedliwym” oraz tym,dzięki którym „owoce sprawiedliwych” zostały ukazane Światu. W Urzędzie Marszałkowskim w Rzeszowie w dniu 18 października odznaczono 35 „Sprawiedliwych” i wręczono odznaczenia nadane przez sejmik - “Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego. Otrzymali je Mateusz Szpytma, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej , Wiceprezes TPM, Elżbieta Rączy, pracownik IPN, współautorka trzech wystaw poświęconych Polakom Ratującym Żydów podczas II wojny światowej. Dla nas bardzo ważny był fakt odznaczenia ks. prałata Stanisława Lei, który był naszym proboszczem w latach 1993-2008. To dzięki staraniom ks. Stanisława dzisiaj toczy się proces beatyfikacyjny Rodziny Ulmów Odznaczenie w imieniu zmarłego odebrał brat –Tadeusz Leja. W dniu 19 października abp Adam Szal, metropolita przemyski poświęcił
„Sad Pamięci”. Uroczystościom towarzyszyła kompania honorowa 21 Brygady Strzelców Podhalańskich, poczty sztandarowe z Markowej : Szkoły im. Sług Bożych Rodziny Ulmów, OSP , Harcerskiej Drużyny oraz TPM. To wydarzenie buduje poczucie naszej narodowej wartości, kieruje przekaz mówiący o powinności poświęcania się dla innych.
Maria Ryznar-Fołta
fot. CKGM
Ogrodzenie działki z chałupą Szylarów tradycyjnym, drewnianym płotem – październik 2018
Wytworzenie ,wysuszenie oraz zabezpieczenie przed warunkami zewnętrznymi sztachet jest procesem długotrwałym. Rok temu przygotowaliśmy bale olchowe, potem pocięliśmy je na deski. Z desek wycięliśmy sztachety i suszyliśmy je się przez całe lato. Ponadto przygotowaliśmy słupki i dębowe poprzecznice. Po uzgodnieniach z właścicielem działki –Gminą ustaliliśmy warunki ogrodzenia i ruszyliśmy z pracami. Jesienna aura jest dość łaskawa. Z każdym kolejnym dniem przybywa płotu.
W Towarzystwie majstrem od wszystkich prac remontowo-budowlanych jest Edward Szpytma- Mek l.82. Niezawodnym pomocnikiem Edka jest Józef Szpytma l.83, nasz czynny kowal. Stałym uczestnikiem zmagań w Skansenie jest Tadeusz Balawejder. Do tej ekipy dołączył się Adam Bąk, Stanisław Czado, Wiesław Fołta i Franciszek Cyran. Franciszek Balawejder jak przystało na gospodarza Skansenu specjalizuje się w wielu dziedzinach. Ekipie Edwarda Szpytmy służy pomocą nie tylko techniczną, ale także wykazuje się umiejętnościami kulinarnymi.
Maria Ryznar-Fołta
Konferencja o ludobójstwie Polaków na kresach wschodnich
W dniu 7 października 2018 w Centrum Kultury Gminy Markowa odbyła się konferencja poświęconą mordom na kresach wschodnich dokonanych przez ukraińskich nacjonalistów.
Wysłuchaliśmy referatów historyków z Oddziału Rzeszowskiego IPN Panów: Tomasza Berezy i Piotra Chmielowca.
Pani Izabela Janiszewska- Obarek przypomniała o tragicznych losach na wschodzie swoich dziadków, których w maju 1944 roku zamordowali Ukraińcy wraz z trójką dzieci.
O losach Markowian z Wazowa koło Sokala mówił Pan Kazimierz Wyczarski.
Wsłuchana w przedmówców i w dyskusję wywołaną tematem konferencji oraz przeżyciami mojej rodziny uważam, że to były bardzo tragiczne czasy dla Polaków na wschodnich rubieżach. Klęska wrześniowa, okupacja sowiecka, szalejący nacjonalizm ukraiński, zsyłki na Sybir- to działania okupantów i bandytów niosące paraliżujący strach, lęki i śmierć.
Wojna się zakończyła i zapadła kurtyna milczenia nad tamtymi wydarzeniami. Polacy ze Wschodu, którzy ocaleli zostali zesłani na ziemie odzyskane na zachód lub na ziemie opuszczone przez Ukraińców. Oby historia tamtych czasów nigdy się nie powtórzyła!
Maria Ryznar-Fołta
fot. CKGM
Ciuchcią do Bachórza , dalej autobusem do Dubiecka
9.09.2018 rok
W niedzielny poranek po Prymarii członkowie i sympatycy TPM wybrali się na przejażdżkę Ciuchcią do Bachórza.
W Dubiecku spotkaliśmy się z działającymi społecznie członkami Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dubieckiej. Oprowadzono nas po okolicznych atrakcjach turystycznych.
Zwiedziliśmy kościół parafialny w Dubiecku , którego budowę rozpoczęto 1933 roku , a konsekracji dokonał w 1952 roku ks. bp ordynariusz Franciszek Barda.
To bardzo okazała Świątynia z cudownym obrazem Matki Bożej Bolesnej.
W bliskim sąsiedztwie kościoła znajduje się bogaty zbiór prywatnego Muzeum Skamieniałości i Minerałów. To budzące podziwu miejsce zachwycało nas nie tylko zbiorami, ale pasją właściciela.
Zamek- Pałac Krasickich w Dubiecku nie posiada zbiorów muzealnych, został skomercjalizowany i służy